به نقل از مهتاب من، آلودگی هوا معضل امروز و دیروز شهرهای ایران نیست. از شمال تا جنوب، از تهران گرفته تا اهواز، سالها است که شهرهای بزرگ و کلانشهرها دچار این معضل می باشند.
بر پایه گزارش مرکز پژوهشهای مجلس در رابطه آلودگی هوا، در سال ۱۴۰۱ تعداد روزهای ناسالم در شهر تهران ۳۴ روز بوده است که به طور محسوسی زیاد تر از سالیان قبل است. این چنین، هرچند در سالیان تازه شــاخص روزانه آلودگی هوا در هیچ روزی فراتر از ۳۰۰ نرفته اما تهران در سال ۱۴۰۱، دو روز خطرناک را توانایی کرده است.
در سال جاری نیز با اظهار شرکت کنترل کیفیت هوای تهران تا صبح امروز (۲۷ آبان)، پایتخت تهران ۸ روز هوای پاک، ۱۷۱ روز هوای قابل قبول، ۵۷ روز هوای ناسالم برای گروههای حساس جامعه و ۵ روز هوای ناسالم برای همه افراد داشته است.
این معضل یقیناً اختصاصی تهران نیست. تعداد بسیاری از شهرهای سرزمین از جمله اهواز، اصفهان، کرج، مشهد و اراک نیز دچار آن می باشند.
متهمان ردیف اول آلودگی هوا
در سالهای تازه، عوامل مختلفی به گفتن متهمان ردیف اول آلودگی هوا نقل شدند؛ همانند ریزگردها و گرد و غبار، خودروهای فرسوده، سوخت بیکیفیت، افتناوگان حمل و نقل، صنایع آلاینده، زبالهسوزی و کشاورزی سنتی و غیراصولی.
یقیناً سالها است که نام یک متهم دیگر هم نقل میبشود که مسئولان آن را رد میکنند و برخی شواهد تایید؛ نوشته مازوتسوزی در برخی از صنایع از جمله نیروگاهها است.
روزنامه مطمعن اخیرا در گزارشی نوشته است که شهرداری تهران مردم، را از روزهای ابتدایی آبان امسال از برخی دادههای مربوط به آلودگی هوا محروم کرده است. پیش از این، شهروندان تهرانی میتوانستند به طور روزانه درصد هر یک از ۵ آلایندههای مهم هوا را در سایت کنترل کیفیت هوا ببینند. این آلایندهها شامل ذرات معلق، دیاکسید نیتروژن، ازن سطح زمین، منوکسید کربن و دیاکسیدگوگرد میبشود. هر روز نام آن مورد که درصد بیشتری از آلایندگی را به خود تعلق داده می بود نیز در سایت اشکار شده و پیشنهادهایی در رابطه محافظت شهروندان در برابر آن درج میشد. اکنون این اطلاعات دیگر در دسترس آنها قرار ندارد.
پای مازوت در بین می بود؟
اما چرا اطلاعات دقیق آلودگی هوا نباید در اختیار عموم قرار گیرد؟
در بخشی از گزارش روزنامه مطمعن آمده است که بازدیدها در زمستان سال قبل از افزایش محسوس غلظت دیاکسید گوگرد در هوای سرزمین حکایت داشت. به طوری که غلظت این آلاینده در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۹۸ بیشتر از ۳۲درصد افزایش یافته می بود.
نویسنده این گزارش، نوشته را به مازوتسوزی و منفعت گیری از سوخت بیکیفیت و حاوی گوگرد، در صنایع به اختصاصی در فصلهای سرد سال و افزایش آلایندهها نسبت داده و همین نوشته را عامل احتمالی حذف برخی دادهها از سایت کنترل کیفیت هوا دانسته است. در واقع به این ترتیب صورت مساله پاک میبشود و شهروندان در جریان جزئیات آلودگی هوا قرار نمیگیرند.
اخیرا حمید فرمانی از مدیران ارشد صنعت سیمان، منفعت گیری از سوخت مازوت از سوی برخی صنایع را تایید کرده. به مهتاب من حرف های است: «در سال قبل صنعت سیمان دچار مشکل شد و در برخی موارد صنایع به خصوص سیمان ناچار به مازوتسوزی شدند چراکه از ابتدای آبان گاز صنایع قطع شد و تلاش بر تامین گاز خانگی می بود.»
یقیناً به حرف های او، امسال صنعت سیمان تا به امروز از مازوت منفعت گیری نکرده چراکه تا این مدت محدودیت گازی اعمال نشده است.
متهمان ثابت و متحرک آلودگی هوا
اما آلودگی هوا متهمان فرد دیگر نیز دارد. برخی پژوهشها که از سوی نهادهایی همانند مرکز پژوهشهای مجلس و دانشگاههای علومپزشکی کلانشهرها انجام شدهاند، آلایندههای هوا را به دو نوع ثابت و متحرک تقسیم میکنند؛ یقیناً در کنار آلایندههای طبیعی و مسائلی همانند وارونگی هوا.
در گزارش مرکز پژوهشها در این مورد آمده است که خودروها، موتورسیکلتها و سیستم حملونقل عمومی، مصرف انرژی در صنایع و قسمت خانگی، پایانههای مسافربری و جایگاههای سوخت، الگوی نامناسب گسترش شهری و گسترش نامتوازن شهرها از عواملی آلودگی هوا و تشدید آن می باشند.
در این گزارش به مصرف سوخت با کیفیت پایین از جمله مازوت و گازوئیل در نیروگاهها در برخی ماههای سرد سالهای تازه صحه گذاشته شده است اما نویسندگان اصرار کردهاند که وسایل نقلیه و فرسودگی ناوگان حمل و نقل تاثییر بیشتری بر آلودگی هوا دارد.
این چنین، تحقیقات دانشگاههای علوم پزشکی کلانشهرها که خبرگزاری فارس نتایج آن را سال قبل انتشار کرد، مشخص می کند که در شهرهای گوناگون بسته به مقدار صنعتی بودن، تعداد وسائل حمل و نقل و مسائل خاص هر شهر، عوامل مهم آلاینده متفاوت است. برای مثال در قم و شیراز، سهم منبع های ثابت شامل کارخانهها، کارگاهها و نیروگاهها به ترتیب ۹۶ و ۸۵ درصد و در تهران و اهواز ۴۱ و ۲۸ درصد است.
میلیونها اگزور آلودهساز
اما گزارشها و دادههایی نیز می باشند که نوشته خودروهای فرسوده و آلایندگی بالای آنها را عامل مهم آلودگی هوا در برخی شهرها میدانند. برای مثال، در همان پژوهشی که به آن اشاره شد آمده است که این عامل در اهواز، تهران و تبریز، به ترتیب ۷۲، ۵۹ و ۵۷ درصد از منبع کل آلودگی را به خود تعلق میدهد.
یقیناً وسائل نقلیه در چهار شهر کرمانشاه، شیراز، کرج و قم، منبع مهم آلودگی هوا نیستند و در شهر نخست نقش ۲۰ درصدی، در هر یک از شهرهای دوم و سوم، سهم ۱۵ درصدی و در آخرین شهر نیز نقش چهار درصدی دارند.
آمار تعداد وسائل نقلیه فرسوده نیز دلواپسکننده است. همشهری اخیرا در آماری اظهار کرده که ۴۵درصد کل وسایلنقلیه، ۹۰درصد موتورسیکلتها و ۸۰درصد خودروهای عمومی سرزمین فرسوده می باشند.
سال قبل نیز رئیس انجمن مراکز اسقاط و بازیافت ماشین خبرداد بین ۹ تا ۱۰ میلیون دستگاه موتور سیکلت، ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه خودروی سواری، ۲۵۰ هزار کامیون و ۲۰۰ هزار اتوبوس، مینی بوس و وسایل حمل و نقل عمومی فرسوده در سطح سرزمین در حال تردد می باشند.
هوای پاک؛ حقی در قانون اساسی
آلودگی هوا در مواردی نیز دلایل محلی دارد. برای مثالدر تهران نوشته برجسازی بیرویه در غرب پایتخت نقل است و در خوزستان به مساله سوزاندن نیشکر و شلتوک اشاره می بشود. این چنین در رابطه اصفهان به کارخانههای آجرپزی. ورود گرد و غبار از کشورهای همسایه، خشک شدن دریاچهها و تالابها، از بین رفتن جنگلها، افزایش گرما و به طور کلی مسائل محیط زیستی و اقلیمی نیز در این بین نقل می باشند.
با وجودی که متهمان آلودگی هوا کمابیش شناخته شدهاند و منفعت گیری از هوای پاک و سالم نیز مطابق اصل ۵ قانون اساسی و ماده ۱۱۳ حقوق شهروندی، حق مسلمی برای عموم مردم است، اما به نظر میرسد عزم راسخی برای حل مشکلات وجود ندارد و آلودگی هر ساله به اختصاصی در پاییز و زمستان جان مردم را نشانه میرود.
برای اطلاعات زیاد تر دو گزارش اغاز مازوتسوزی پیش از فرا رسیدن روزهای سرد و صنعت سیمان گروگان شرکت پالایش و پخش را بخوانید. این چنین شنیدن پادکست مهتاب من در رابطه آلودگی هوا نظر میبشود.
منبع