به نقل از مهتاب من، عیسی زارعپور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، اخیرا اصرار کرده که گسترش فیبر نوری در سرزمین، به پروژه ملی دولت سیزدهم تبدیل شده است. او در جلسهای که در مهر امسال با وجود معاونان او راه اندازی شد، «تشکیل ۲۰ میلیون پوشش فیبر نوری منازل و کسب و کارها» را با اهمیت ترین پروژه این وزارتخانه دانسته که قرار است تا آخر دولت سیزدهم محقق بشود.
وزیر ارتباطات در اردیبهشت نیز با وجود در برنامه گفتگوی خبری و در تیر، ضمن سفری به کرمانشاه، ابراز امیدواری کرد که تا آخر سال جاری ۸ تا ۱۰ میلیون خانوار و تا سال آخر دولت (۱۴۰۴)، ۸۰ درصد از خانوارهای ایرانی، تحت پوشش این شبکه قرار گیرند. او این چنین در روزهای تازه وعده داده است که همه ساختمانهای سرزمین تا آخر برنامه هفتم گسترش، به شبکه فیبر نوری متصل خواهد شد.
برخی قولهای او یقیناً تکالیفی می باشند که نهادهای سیاستگذار و قانونگذار در این عرصه بر دوش وزارت ارتباطات قرار دادهاند. برای مثال، آنگونه که ایسنا گزارش داده است، بر پایه مصوبه شورای عالی فضای مجازی، دسترسی ۲۰ میلیون خانوار و پنج میلیون کسبوکار تا سال ۱۴۰۴ به اینترنت پهنباند ثابت، باید بر بستر فیبر نوری شکل گیرد.
این پروژه این چنین در برنامه هفتم گسترش مورد اصرار قرار گرفته است. به حرف های وزیر ارتباطات، تا آخر برنامه هفتم همه ساختمانهای سرزمین باید به فیبر نوری متصل شوند.
پروژه فیبر نوری عملی و اقتصادی است؟
این قولها و تاکیدات قانونی در حالی نقل شده است که منتقدان، این چنین برنامههایی را عملی نمیدانند. برخی نیز اساسا اعتقاد دارند شکلگیری شبکه فیبرنوری در همه مناطق صرفه اقتصادی ندارد. شرکت مخابرات به گفتن یکی از بازوهای مهم تحقق این قولها، از جدیترین مخالفان آنها نیز محسوب میبشود. هر چند این شرکت با سختی دولت ناچار به اغاز روال اجرایی آن شده و پذیرفته است که پوشش ۷ میلیون از ۲۰ میلیون خانوار پیشبینی شده را بر مسئولیت بگیرد؛ این به معنی یک سوم از کل مقصد در نظر گرفته شده است.
صرفه اقتصادی ندارد
این در حالی است که به باور شرکت مخابرات و برخی از منتقدان، این مطرح چندان صرفه اقتصادی ندارد. ضمن این که آمارها نیز مشخص می کند پوشش آن تاکنونی به حدی نیست که بتوان انتظار داشت تا دو سال آینده ۲۰ میلیون خانوار تحت پوشش این فناوری قرار گیرند. وزارت ارتباطات مدعی است تا کنون نزدیک به ۴ میلیون خانواره تحت پوشش فیبر نوری قرار گرفتهاند و این رقم قرار است تا آخر سال به هشت میلیون خانوار برسد (ایسنا).
اردیبهشت امسال دیجیاتو در گزارشی نوشت: «اکنون سه میلیون خانوار تحت پوشش فیبر نوری قرار دارند، اما این سرویس تنها ۲۴۴ هزار مشترک تا آخر سال ۱۴۰۱ داشته است.» بر پایه این گزارش، روال رو به رشد تعداد کاربران فیبر نوری در دو سال تازه، افت یافته. به عبارت دیگر، بعد از رشد نزدیک به ۵۰ درصدی تعداد مشترکان این سرویس در سال ۱۳۹۹، در سال ۱۴۰۰ این رشد ۲۲ درصد و در سال ۱۴۰۱ نیز تنها ۱۹ درصد بوده است. دیجیاتو در آخر گزارش خود اصرار کرده: «بهنظر میرسد وزارت ارتباطات بایستی بخشی از تمرکز خود را بر از بین بردن چالشهای اینترنت و این چنین چالشهای اراعه سرویس فیبر نوری به مشترکان خانگی و تجاری بگذارد تا تعداد کاربران این سرویس مشابه با دسترسی تشکیلشده افزایش یابد.»
تفاوت خانوارهای تحت پوشش با تعداد کاربران
به عبارت دیگر، تعداد خانوارههایی که به پورت فیبر نوری دسترسی دارند با تعداد کاربران آن متفاوت است. زومیت هم سال قبل در گزارشی به چالشهای اجرای این پروژه از جمله همین مورد پرداخته و نوشته است: «حتی اگر فکر کنیم این وعده محقق میبشود و ۲۰ میلیون پورت فیبر نوری دردسترس کاربران قرار میگیرد، با وجود هزینه بالای تجهیزات فیبر نوری هیچ تضمینی نیست که آنها امکان منفعت گیری از این فناوری را داشته باشند.»
نویسنده گزارش زومیت به این چنین نقدهایی در رابطه مطرح گسترش فیبر نوری اشاره میکند: نبودن تجهیزات و کافی نبوده است ظرفیتهای حاضر در سرزمین برای منفعتگیری کامل کاربران از شدت واقعی فیبر نوری، هزینههای بالای گسترش این فناوری برای دولت و منفعتبرداری از آن برای کاربران، زمانبر بودن اجرای این پروژه و وجود چالشهایی چون محدودیتهای اینترنتی و فیلترینگ. او در آخر دو سوال را نقل میکند: « آیا آن قدر که بر گسترش فیبر نوری پافشاری میبشود، نیاز به آن هم وجود دارد؟ و آیا آن قدر که برای این مطرح هزینه میبشود از آن منفعت گیری هم خواهد شد؟»
فیبر نوری یا اینترنت ماهوارهای؟
در همین رابطه، مرکز پژوهشهای مجلس اخیرا در گزارشی با گفتن «چشمانداز اینترنت از منظومههای ماهوارهای» به راهکارهایی در رابطه ضمانت دسترسی عموم مردم به اینترنت پرداخته است.
نویسندگان این گزارش اعتقاد دارند که هر چند زیاد تر ترافیک اینترنت جهان از طریق کابلهای فیبر نوری انتقال اشکار میکند، گسترش این فناوری در مناطق پرجمعیت دارای توجیه اقتصادی است، اما در مناطق کم جمعیت و روستایی، بدون پشتیبانی دولت، صرفه اقتصادی ملزوم را ندارد.
آنها اضافه کردهاند که علاوه بر فیبر نوری، منفعت گیری از ماهوارهها، هواپیماهای بدون سرنشین، بالنهای ارتفاع بالا یا ترکیبی از آنها، برای تشکیل دسترسی به اینترنت مدام مورد دقت قرار دارد.
بازوی مشورتی مجلس معتقد است که کشورهای گوناگون در حال تلاش برای گسترش اینترنت ماهوارهای در دنیا می باشند و این نوشته میتواند پیامدهای گستردهای را برای دسترسی به اینترنت، امنیت و انعطافپذیری زیرساخت این شبکه و روابط قوت در حکمرانی جهانی آن داشته باشد. بر همین مبنا، ایران باید سیاست فعالانهای در این عرصه داشته باشد. نظر نویسندگان این است که بهترین گزینه، هم از نظر گسترش فناوری و هم از نظر اقتصادی، کوششهای جدا گانه سرزمین یا راه اندازی کنسرسیومی همراه با کشورهای همسو برای گسترش اینترنت ماهوارهای است. برای تحقق هدفی تا این حد «مهم و بلندپروازانه»، دولت باید از ظرفیت شرکتهای دانشبنیان حوزه فضایی و مخابراتی و دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی سرزمین منفعت بگیرد.
نویسندگان این گزارش اعتقاد دارند استقرار گسترده کابلهای فیبر نوری و گسترش نسل پنجم و ششم ارتباطات سیار، میتواند به موازات پروژه اینترنت ماهوارهای مورد دقت دولت قرار داشته باشد.
به نقل از مهتاب من، در سالهای تازه مقامات دولتی سخنانی را در راهاندازی پروژه اینترنت ماهوارهای ملی نقل کردهاند اما آن را طرحی طویل مدت میدانند که اجرای آن به تنهایی از سوی سرزمین یا از سوی قسمت خصوصی ممکن نیست. تا این مدت اطلاعات دقیقی از این پروژه که قرار است از سوی سازمان فضایی اجرایی بشود، انتشار نشده است اما به نظر نمیرسد این پروژه در آینده نزدیک به ثمر بنشیند.
برای اطلاعات زیاد تر گزارش اینترنت ماهواره ای ملی در راه است؟ را مطالعه کنید.
منبع