به نقل از مهتاب من، استارتاپها، با وجودی که اکنون دیگر چند سالی از ورود آنها به فضای کسب و کار ایران میگذرد، حجم بسیاری از اقتصاد سرزمین را به خود تعلق ندادهاند. این نوشته علل متغیری دارد؛ از فاصله با بازارجهانی تا عدم اندوختهگذاری، بیاعتمادی نسبت به شرایط و مهاجرت متخصصان. در این بین، مسئله قابل دقت وسعت استارتاپها در برخی سرزمینهای همسایه به نسبت اقتصاد آنهاست که به نسبت ایران آمار زیاد بیشتری را به خود تعلق دادهاند.
رضا الفتنسب دبیر انجمن کسب و کارهای اینترنتی درمورد حجم استارتاپها در کل بازار ایران به مهتاب من او گفت: «حجم خرده فروشی آنلاین استارتاپها در ایران نزدیک ۴.۵ الی ۵ درصد از حجم کل فروش ها است. این آمار هم فقط مربوط به وبسایتها نیست و نیمی از آن به اینستاگرام و شبکههای اجتماعی مربوط میبشود. این عدد اصلا بالا نیست. یقیناً اشکار نیست در کل اقتصاد سرزمین چه مقدار از حجم اقتصادی را استارتاپها به خود تعلق دادهاند؛ آنچه در آمارهای نیمه رسمی وجود دارد مشخص می کند که ۱۰ درصد از جی دی پی متعلق به تجارت آنلاین است.»
اندوختهگذاری خارجی روی یک استارتاپ ترکیه، زیاد تر از کل اکوسیستم ایران
او در ادامه در رابطه با حالت سرزمینهای منطقه به نسبت ایران در عرصه حجم استارتاپها فرمود: «در ترکیه ۲۰ درصد از حجم کل فروش متعلق به فروش آنلاین است. علت این قوت، زیرساخت قوی در ترکیه است. در ایران زیرساختهای ملزوم برای استارتاپها وجود ندارد. یقیناً برخی کسب و کارها زیرساختی خاصی را برای مشتریان خود آماده میکنند و به آنها خدمت خواهند داد، اما دیگر استارتاپها این زیرساخت را ندارند. در ترکیه استارتاپهایی وجود دارد که از برخی همتایان خود در ایران ضعیفتر بودند، اما حجم اندوختهگذاری در یکی از آنها زیاد تر از کل بازار استارتاپها در ایران شده است. به گفتن مثال ترندیول در ترکیه ۲ میلیارد دلار از علی بابا اندوخته جذب کرده است در حالیکه کل استارتاپها در طی ۲۰ سال تازه در ایران نزدیک ۵۰۰ میلیون دلار اندوخته داشتهاند.»
الفتنسب افزود: «مشکلات اقتصادی و معیشتی در جامعه نیز بر افت حجم بازار استارتاپها تاثییر میگذارد. زیاد از استارتاپها در این حالت علاقهمند به مهاجرت می باشند که مسلما نیروی کار و حجم اقتصاد استارتاپ را افت میدهد. الان دیگر امید قبل وجود ندارد و بازار استارتاپها در همین حد باقیمانده و بزرگ نشدهاند. ما در ایران بازارهای بینالمللی را در دسترس نداریم که علتکوچک شدن بازار استارتاپ در سرزمین میبشود.»
بیاعتمادی در بازار استارتاپها
دبیر انجمن کسب و کارهای اینترنتی در رابطه با بیاعتمادی در بازار استارتاپها او گفت: «قبل از کرونا، استارتاپها در ترکیه ۸ درصد از حجم کل فروش را در اختیار داشتند که به ۲۰ درصد رسید. ما ۳ درصد را به ۵ درصد رساندیم. جاییکه امروز در آن قرار داریم نقطه نگرانی کسب و کار است و آینده روشنی در این حوزه وجود ندارد. با اهمیت ترین قسمت یعنی اندوختهگذاری استارتاپی دلواپس و بی مطمعن است. برای مثال اتحادیه استارتاپها ۲ سال است که معلق مانده و اندوختهگذار هنگامی این چنین وضعیتی را میبینید دلواپستر میبشود.»
الفتنسب او گفت: «آنچه ما اکنون ناظر آن هستیم، فضای نامساعد کسب و کار استارتاپی است و مجلس تازه هم اشکار نیست چه رفتاری نسبت به استارتارپها در پیش میگیرد. شما قانون تجارت الکترونیک سال ۸۲ را ببینید؛ یک خط از آن در سالهای تازه اصلاح نشده است و مسئولان و نمایندگان فقط ادعای اقتصاد دیجیتال دارند.»
سهم واقعی استارتاپها زیر یک درصد است
احمد ورد عضو هیئت مدیره انجمن اندوختهگذاری خطرپذیر ایران نیز درمورد وسعت استارتاپها در کل اقتصاد ایران به مهتاب من او گفت: «برخی منبع های به آمار ۶ درصدی سهم استارتاپها از کل اقتصاد اشاره میکنند و این عدد نسبتا واقعی به نظر میرسد. اما باید به این مسئله دقت داشت که اگر مجموعهای از طریق تکنیکی فعالتر شده است دیگر استارتاپ محسوب نمیبشود. این چنین مجموعههایی کسب و کارهای نوآورانه می باشند.»
او افزود: «استارتاپ به فاز اغاز کسب و کار نوآورانه حرف های میبشود، در واقع مجموعههایی که بیزنیس مدل آنها منشتر شده است دیگر استارتاپ نیستند. بر این مبنا، اگر از نظر فنی بخواهیم به استارتاپها نگاه کنیم زیر یک درصد را به خود تعلق خواهند داد. آنچه در اقتصاد ایران به طور غلط در دسته استارتاپ قرار میگیرد، احتمالا بیشتر از شش درصد هم باشد اما بدون شک نباید اسنپ، تپسی و دیجی کالا را در در این زمره قرار دهیم و استارتاپ بنامیم.»
اکوسیستم استارتاپی، خلاق نیست
این کارشناس اکوسیستم استارتاپی، او گفت: «بازار استارتاپها در حال بزرگتر شدن است؛ با وجود این که کسب و کارهای تازه کمتر به وجود آمدند، اما کسب و کارهای بزرگ، بازارهای بزرگتری را تصاحب کردهاند. هرچقدر مردم از خدمات دیجیتال بیشتری منفعت گیری کنند مارکت آنها زیاد تر میبشود. یقیناً برخی نوسانات همانند اتفاقات شهریور سال قبل علتافت کسب و کارها شد، اما امسال افت سال قبل تا حدی جبران شده است.»
او سپس در رابطه با افت تاسیس استارتاپها نو فرمود: «زایش استارتاپها دچار مشکل است؛ اکوسیستم خلاق و زایندهای که ۱۰ سال پیش داشتیم به نسبت امسال محدود شده است و به نوعی چشمه آب ندارد.»
در این شرایط چرا مارکت اکوسیستم استارتاپی در حال بزرگتر شدن است؟ ورد، علت این نوشته را منفعت گیری زیاد تر مردم از خدمات این بازار دانست و افزود: «درست این است که ما هزاران شرکت داشته باشیم تا بازار با تنوع پیش برود، اما اکنون ابرشرکتها در حال تصاحب بازار می باشند. در این شرایط، گمان دارد در آینده تعداد استارتاپها در بازار افزایش یابد، اما منبع های آنها کم بشود.»
ورد درمورد حالت بازار استارتاپ در ایران و سرزمینهای همسایه او گفت: «به نسبت سرزمینهای منطقه حالت ما فاجعه است. ما زیاد از بازار جهانی عقب افتادیم. پنج سال پیش میتوانستیم سخن از استارتاپ بزنیم، اما الان در روبه رو امارات و ترکیه زیاد عقب هستیم و با دقت به انفجار اندوختهگذاری در مطرحهای خطرپذیر و مطرحهای گسترشطلبانه امارات و ترکیه ما عقب افتادیم و احتمالا جای جبرانی نباشد. علی بابا یکی از شرکتهای بزرگی است که در ترکیه اندوختهگذاری کرده و حجم ورودی اندوخته زیاد زیاد شده است. از نظر دیگر آماری در دانشگاه هوش مصنوعی ابوظبی نشان داد که بهترین اساتید جهان در آنجا تدریس میکنند.»
به حرف های عضو هیئت مدیره انجمن اندوختهگذاری خطرپذیر ایران، این شرایط مشخص می کند که اکوسیستم استارتاپی ایران از همتایان خود در کشورهای همسایه عقب افتاده و شرایط برای جبران سخت شده است.
منبع