مهتاب من از تنسیم- گروه فرهنگی
«یکی خوبه، دوتا بسه!»، «فرزند کمتر، زندگی بهتر»؛ اینها شعارهایی آشنا برای همه آنهایی است که زندگی در ایران دهه هفتاد را توانایی کردهاند. وقتی که همه اتمسفر رسانهای و تریبونهای رسمی در خدمت تبلیغ افت فرزندآوری بودند و به علت آنچه بحران جمعیت قلمداد میشد، سوگیری سیاستهای کلان به سمت تبلیغ افت تعداد فرزندان در هر خانواده می بود.
اکنون اما چند سالی میبشود که ورق برگشته و بیراهه بودن مسیری که سیاستگذاران حوزه جمعیت در دهه هفتاد در آن حرکت میکردند، به همه ثابت شده است. فرزندآوری و دقت نسبت به افزایش نسل، یکی از موضوعاتی است که طی سالهای قبل به تواتر مورد اصرار رهبر انقلاب قرار گرفته و مهمترین قدم برای تحقق این مقصد، فرهنگسازی در مسیر زدودن ثمرات تبلیغات دهههای قبل و رسیدن افراد جامعه به باورها و چارچوبهای فکری تازه است.
سینمای مستند در این حوزه طبیعتاً میتواند نقشی کلیدی برعهده داشته باشد و به همین منظور هم گروههای مختلفی از مستندسازان طی سالهای قبل تلاش کردهاند به نوشته «فرزندآوری» بپردازند و فراتر از «شعار دادن» دست به «روایتگری» در راستای اصلاح باورهای فرهنگی مرتبط با این نوشته بزنند.
مرور چند مستند و یک سوال
«دو تا کافی نیست؟» مستندی به نویسندگی و کارگردانی مهدی صدیقی و تهیهکنندگی محمدرضا کردلو یکی از همین آثار است که روایت خود را متمرکز بر زندگی یک زوج جوان، پیش میبرد. در این مستند ناظر زندگی زن و شوهری هستیم که بدون پشتوانه مالی آنچنانی، زندگی مشترک خود را اغاز کردهاند و اعتقاد دارند با «توکل» و «مطمعن» میتوانند آرزوهای خود را محقق کنند. یکی از آرزوهای مشترک آنها هم تعدد فرزندان است.
مستند «به زمان مادری» از محصولات سازمان اوج به کارگرانی محمدحسن یادگاری یکی دیگر از مستندهایی است که به این نوشته پرداخته است. این مستند درمورد زندگی سه زوج جوان گوناگون است که وجه اشتراک آنها شاغل بودن زن و مرد است. هر یک از این زوجها اما نسبت به قضیه فرزندآوری نظرات مختلفی دارند. در همین بستر، مستندساز به موضوعاتی همچون عدم تمایل زنان شاغل به باردارشدن و تأثیرات آن بر جامعه پرداخته است. اما برخی تواناییهای مستندسازی در حوزه «فرزندآوری» در قالب پروژههایی چند قسمتی تعریف شده و به سرانجام رسیده است.
«دردانهها» یکی از همین مجموعههای مستند با نوشته فرزندآوری است که به تهیهکنندگی سیدهاشم موسوی در شبکه افق به تشکیل رسید. مهدی لارویی کارگردانی این مجموعه را برعهده داشت و تلاش میکرد در هر تکه به نوشته «افت موالید» و «بیرغبتی زوجهای جوان به داشتن فرزندان زیاد» بپردازد. مستندساز در برخی تکهها سراغ زنان فرهیختهای رفته است که با وجود تعداد بالای فرزندان در زندگی موفق عمل کردهاند تا اینگونه به استدلال معکوس در برابر مخالفان تعدد فرزند بپردازد. توانایی شبیه فرد دیگر در حوزه مجموعه مستند با محوریت «فرزندآوری» از حوالی سال ۱۳۹۸ در سازمان اوج کلید خورد که گفتن انتخابی برای آن «پا به ماه» می بود. در این مجموعه مستند، مستندسازان به جستوجو ثبت توانایی ایام منتهی به تولد یک فرزند، در خانوادههایی با سطوح فرهنگی و اجتماعی متفاوت می باشند. فصل اول این مستند در سال ۱۴۰۰ به سرانجام رسید و بازخوردهای مثبت آن علتشد تا در اسفندماه ۱۴۰۱ فصل دوم آن هم کلید بخورد.
ویژگی این مجموعه، استقلال کامل هر یک از تکهها است که امکان وجود و رونمایی جدا گانه هر تکه در جشنوارهها و رویدادهای گوناگون را هم پدید آورده است. در ادامه این گزارش به ابعاد گوناگون این مجموعه مستند اشارههای خواهیم داشت اما قبل از آن میتوان این سوال کلیدی را نقل کرد که بستر اراعه این جنس از مستندهای فرهنگساز، غیر از قاب تلویزیون، کجاست؟ تعدد بالای تولیدات مستند، فارغ از مباحث مرتبط با کیفیت آنها، این سوال را بهصورت جدی پیش میکشد که آیا از ظرفیت فراهم آمده بهواسطه این سبد متنوع از محصولات فرهنگساز، زیاد تر منفعت را میبریم و آیا این آثار امکان برقراری ربط حداکثری با مخاطبان بالقوه خود را اشکار خواهند کرد؟
درمورد «کر کوهستان» و یک مجموعه
اشاره کردیم که یکی از تازه ترین مجموعه مستندهای مرتبط با مضمون فرزندآوری، مجموعه مستند «پا به ماه» است که با حمایتسازمان اوج به سرانجام رسیده و هم چنان فصل دوم آن در حال تشکیل است. مستند مختصر «کر کوهستان» که به قسمت مستندهای مختصر هفدهمین جشنواره بینالمللی «سینماحقیقت» راه اشکار کرده است، تازه ترین تکه از این مجموعه مستند است که اکنون بهصورت جدا گانه در ویترین جشنواره رونمایی میبشود.
این مجموعه مستند را مهدیه محور، تهیهکنندگی کرده و بهطور اشکار کارگردانی تک تکه «کر کوهستان» را امیرحسین اسیوند برعهده داشته است.
اسیوند در این مستند مختصر، سوژهای زیاد دشوار را برای روایت انتخاب کرده و بهخوبی توانسته است چالش به عکس درآوردن آن را پشت سر بگذارد. این مستند روایتگر چالشهای یک زوج عشایر با حداقل امکانات است که قرار است واپسین روزها منتهی به فرزند خود را در سختترین شرایط سپری کنند. آنها هیچچیز غیر از معجزه «امید» برای عبور از این شرایط سخت ندارند. مستندساز بهخوبی توانسته است بدون شعار دادن و با تلاش برای به اشتراک گذاشتن حس و حال این خانواده با مخاطبان خود، روایتی اثرگذار در عرصه «فرزندآوری» را به عکس درآورد. روایتی با گفتن «کر کوهستان».
انتهای مطلب/
منبع