به نقل از مهتاب من،  تعداد بسیاری فکر می کنند صنعت ساخت(CONSTRUCTION) تنها به پروژه های ساختمانی منوط و ختم می بشود اما سید محمد رضا علوی پور دکترای مدیریت ساخت از آمریکا و مدیر عامل موسسه ACEMI و عضو کمیته علمی سمپوزیوم بین‌المللی مدیریت ساخت معتقد است که صنعت ساخت به چهار دسته پروژه های مسکونی، تجاری، زیر ساختی و مهندسی و صنعتی دسته بندی می شوند.

علوی پور می گوید: دو چالش اساسی صنعت ساخت را می توان به دو نوشته زمان و هزینه تقسیم بندی کرد. زمان به هزینه مرتبط و هزینه به زمان مرتبط می بشود و تاثییر متقابل دارند. صنعت ساخت هم چنان یکی از پُر سودترین صنایع دنیا محسوب می بشود. این بدین معنی است که یکی از چالش های بزرگی در صنعت ساخت وجود دارد و یکی سری ساختارهایی که باید به آن پرداخته بشود.

مدیر عامل موسسه ACEMI معتقد است که با مدیریت پروژه ساخت می توانیم نهضت ملی مسکن را با شدت زیاد تر و زمان کمتر و با کیفیت تر همه کنیم اما موضوعی که وجود دارد این است که دولت نباید فقط به فکر تامین منبع های مالی پروژه ها به خصوص پروژه های نفتی باشد بلکه باید به سمت مدیریت ساخت و افت هزینه ها حرکت کند.

متن کامل گفتگو با «سید محمد رضا علوی پور» دکترای مدیریت ساخت از آمریکا و مدیر عامل موسسه ACEMI را با هم می‌خوانیم:

صنعت ساخت ۱۳ درصد تشکیل ناخالص داخلی جهان را به خود تعلق داده است و بیشترین مقدار ریسک ها را نیز داراست

* برای ورود به او گفت و گو ابتدا بفرمایید که چالش این روزهای صنعت ساخت چیست؟

ابتدا باید گفتن کنم که به جستوجو مدیریت ساخت تخصصی ساخت در ایران و ترویج آن هستیم. صنعت ساخت با چالش های اساسی روبه رو است و اتفاقا این چالش های بزرگی دارد. صنعت ساخت دارای ابعاد زیاد وسیعی است که با مشاغل زیاد بزرگی در ربط است. صنعت ساخت ۱۳ درصد تشکیل ناخالص داخلی جهان را به خود تعلق داده است و بیشترین مقدار ریسک ها را نیز داراست. نزدیک به ۷۰ درصد کمپانی هایی که در صنعت ساخت می باشند به خصوص در قسمت پیمانکاری در ۱۰ سال قبل ورشکسته شده اند.

* اما با این وجود تا این مدت صنعت ساخت مورد دقت است؟

صنعت ساخت هم چنان یکی از پُر سودترین صنایع دنیا محسوب می بشود. این بدین معنی است که یکی از چالش های بزرگی در صنعت ساخت وجود دارد و یکی سری ساختارهایی که باید به آن پرداخته بشود.

دو چالش اساسی صنعت ساخت را می توان به دو نوشته زمان و هزینه تقسیم بندی کرد. زمان به هزینه مرتبط و هزینه به زمان مرتبط می بشود و تاثییر متقابل دارند

* به طور اشکار این چالش ها کدام ها می باشند؟

دو چالش اساسی صنعت ساخت را می توان به دو نوشته زمان و هزینه تقسیم بندی کرد. زمان به هزینه مرتبط و هزینه به زمان مرتبط می بشود و تاثییر متقابل دارند. صنعت ساخت درگیری بیشتری در خصوص این نوشته دارند و به خودی خود صنعت ساخت در دنیا دچار تاخیرات زیاد بسیاری می بشود که آن هم یک بخشی برای منبع های مالی، یک قسمت برای ریسک های بالقوه ای که ناشناخته های بسیاری همانند عوامل داخلی و خارجی و شرایط سیاسی و منطقه ای دارد. همه اینها علتمی بشود که مفهوم جدیدی به نام مدیریت ساخت تشکیل بشود.

یعنی باید بدانیم این مواردی که وجود دارد چند درصد آن قابلیت مدیریت کردن را دارند و چند درصد نیز خارج از توان است. اتفاقی که اینجا رخ می دهد این است که زمان و هزینه را می خواهیم مدیریت کنیم. این موارد به بسترهای مختلفی وصل می شوند و اگر می خواهیم به عقب بازگردیم همه چیز از سیستم حقوقی(قوانین حمورابی) اغاز شد. یعنی مجوعه ها پشتیبانی کردند تا بشر به سمتی برود که برای ساختن هم یک سری حقوق هایی وجود دارد و فلسفه حقوق ساخت تشکیل شد. فلسفه حقوق ساخت مبنای مدیریت ساخت شد.

برای این که زمان و هزینه را در یک ساختار حقوقی مدیریت کند. اکنون پروژه هایی که حاضر است در دنیا ابعاد وسیعی دارد و بیشتر از ۶۰ درصد آن اتلافات هزینه است و این اتلافات هزینه علتمی بشود که منبع های مالی افت یابد و از نظر دیگر زمان افزایش می یابد و در نتیجه هزینه رشد می کند. تعداد بسیاری از اوقات پیمانکاران خبر ندارند که احتمالا بتوان زیاد از این هزینه ها را افت داد. برای مثال هدر رفتی که در آرماتور وجود دارد با یک طراحی درست و مدیریت مناسب جلوی این هدر رفت گرفته بشود.

مفاهیم مختلفی وجود دارد همانند ساخت ناب که موسساتی برای آن راه اندازی شده است. این اتفاقها علتشد تا مفهومی به نام ساخت ناب تشکیل بشود. در منطقه هم این بحران ها وجود دارد و تنها شامل ایران نمی بشود

* برای جلوگیری از این هدر رفت ها دنیا به کدام روش ها روی آورده است.

مفاهیم های مختلفی برای آن وجود دارد همانند ساخت ناب که موسساتی برای آن راه اندازی شده است. این اتفاقها علتشد تا مفهومی به نام ساخت ناب تشکیل بشود. در منطقه هم این بحران ها وجود دارد و تنها شامل ایران نمی بشود.

ساختاری که عملا احتمالا برای ایران و کشورهای منطقه هم ناشناخته است اما برای کشورهایی همانند آمریکا و انگلستان زیاد در این عرصه پیشتاز می باشند. از سال ۱۹۶۰ مفهوم جدیدی به نام مدیریت ساخت تشکیل شد و برای آن موساسات و تشکل ها را راه اندازی کردند و برای آنها دستورالعمل تدوین شد و در نهایت دانش مدیریت ساخت اتفاق افتاد.

در صورتی که احتمالا این ادبیات در کشورهای اروپایی شناخته شده نباشد و حتی خاورمیانه که اصلا این مفهوم را نمی شناسند و نمی دانند این دستورالعمل ها به چه شکلی است. ما دقیقا روی این حوزه متمرکز شدیم تا این مفعوم را جاری کنیم. مفهومی که علتمی بشود زمان پروژه ها افت اشکار کند برای این که اتلافات را حذف می کند و از آن سوی هم هزینه پروژه ها را افت می دهد برای این که اتلافات را حذف می کند.

بعد به این علت این دغدغه است که وجود دارد و کشورهای منطقه نیز با آن روبه رو می باشند و ما نیروی تخصصی زیاد خوبی در سرزمین داریم که حتی می توانیم صادرات این خدمات را انجام دهیم. اکنون دغدغه، توانمندی و دانشی وجود دارد. توانمندی نیروی تخصصی داخل سرزمین و دانش هم، مدیریت ساخت است که در سرزمین و در خاورمیانه ناشناخته است. بعد ما اگر بتوانیم این دانش را به این نیروهای متخصص تزریق کنیم و با این ادبیات آشنا شوند و گسترش اشکار کنند، چه بسا که بتوانیم صادرات خدمات را برای مدیریت ساخت داشته باشیم.

بعد دانش تخصصی نمی تواند به تنهایی به این نوشته پشتیبانی کند و چه باید کرد؟ باید فرهنگ سازی هم صورت بگیرد

* قطعا این موارد نیاز به فرهنگ سازی دارد که سالها به طول می انجامد تا نیروی متخصص داخلی نیز با آن آشنا شوند؟

قطعا این مواردی که حرف های شد نیاز به فرهنگ سازی دارد. این که اظهار بشود مدیریت ساخت وجود دارد و رویه های متغیری را برای خود دارد که ما از آن خبر نداریم. بعد دانش تخصصی نمی تواند به تنهایی به این نوشته پشتیبانی کند و چه باید کرد؟ باید فرهنگ سازی هم صورت بگیرد. یک قسمت است که باید با آن آشنا شوند اما اگر افراد فهمید آن نشوند نمی تواند این نوشته محقق بشود. همایشی در این خصوص قرار است برگزار بشود که اسم آن را سمپوزیوم گذاشته ایم.

* چرا سمپوزیوم؟ چرا اسم همایش نگذاشتید؟

چون ما به جستوجو فقط یک اتفاقات علمی نیستیم. قرار است یک محفل تخصصی باشد که بتواند افراد متخصص و سازمان ها را جمع کند و یک اکوسیستم مدیریت ساخت تشکیل کند.

* سمپوزیوم نخست که سال قبل برگزار شد یک توانایی ای را کسب کردید در سمپوزیوم دوم که قرار است مهر ماه سال آینده قرار است برگزار بشود چه ویژگیهایی خواهد داشت؟

مقصد سمپوزیوم اول که برگزار شد تشکیل اکوسیستم مدیریت ساخت می بود و ۵۰۰ نفر در آن شرکت کردند و تعداد بسیاری از آنها از شرکتهای گوناگون ساختمانی و صنایع و پتروشیمی بودند. این اکوسیستم با وجود این افراد در سمپوزیوم اول شکل گرفت و آن هدفی که به جستوجو آن بودیم محقق شد.

عملا باید افراد فهمید می شدند که این مدیریت ساخت یک فلسفه جدیدی است. ما اصرار کردیم که این اکوسیستم باید گسترش اشکار کند و نباید بدین شکل بماند.

در سمپوزیوم دوم نوشته را بر مبنای گسترش کسب و کار در صنعت ساخت قرار دادیم. یعنی محوریت گسترش کسب و کار است. در گسترش کسب و کار اتفاقات بسیاری رخ می دهد یک مدیریت ساخت حرفه ای داریم که با مدیریت ساخت متفاوت است که شامل ساختارهای کلان است و مدیریت پروژه یک بخشی از این مجموعه را در برمی گیرد.

محورها را اندکی تحول دادیم و نگاه حتی ساختاری کلان استراتژیک هم داشتیم چرا که گسترش پایدار را هم در محورها قرار دادیم. یعنی مواردی همانند ایمنی، مدیریت قرارداد و مدیریت پروژه و ساخت حرفه ای را مورد دقت قرار دادیم. در سمپوزیوم دوم نمایشگاه تخصصی صنعت ساخت برای آن تشکیل شد.

چرا که شرکتهایی که بتوانند در این عرصه فعالیت کنند خود را اراعه کنند. یکی از مشکلات مهم ما در سرزمین این است که ربط صنعت با متخصصان به خوبی برقرار نشده است. سوال ما این است که چه زیرساختی برای صنعت ساخت داریم و آیا سیستم کاریابی تخصصی صنعت ساخت داریم؟ در این سال ها چالش بسیاری داشتیم و شرکتها اظهار می کردند که نیروی کار متخصص نداریم.

در سمپوزیوم دوم نمایشگاه کاریابی نیز تشکیل کرده ایم. به شرکتها غرفه می دهیم و این شرکتها و نیروی متخصص می توانند ربط بگیرند. اگر جستوجو نیروی متخصص می باشند به راحتی می توانند با شرکتها داخل مباحثه و ربط گیری شوند

* تکنسین ماهر پرورش نکرده ایم و تا می توانستیم مهندس به بازار روانه کرده ایم؟

از یک طرف تکنسین نداریم و از نظر دیگر نیروی کار ماهر ندایم. اکوسیستم هم تشکیل نشده است. اتفاقی که رخ می دهد این است که در سمپوزیوم دوم نمایشگاه کاریابی نیز تشکیل کرده ایم.

به شرکتها غرفه می دهیم و این شرکتها و نیروی متخصص می توانند ربط بگیرند. اگر جستوجو نیروی متخصص می باشند به راحتی می توانند با شرکتها داخل مباحثه و ربط گیری شوند. ایده لانج را هم در آن مکانیزه کرده ایم تا افراد در آن سمپوزیوم با یکدیگر سخن بگویید کرده و ربط بگیرند.

* اشاره کردید که ۷۰ درصد کمپانی های دنیا در صنعت ساخت در ۱۰ سال قبل ورشکسته شده اند. آیا در ایران هم از این دست کمپانی ها داشتیم؟

در ایران نمی توان آمار دقیقی از این حالت اراعه کرد. برای مثال در ژاپن یک کمپانی بزرگ خبر ورشکستگی را اظهار می کند اما در ایران دور از انتظار است که همچین موضوعی اظهار رسمی بشود.

* در یک سال قبل آیا توانستید مطالعاتی و یا گزارشی که بتواند پشتیبانی کند تا شرکتهای ایرانی در صنعت ساخت بتوانند در افت هزینه ها موفق عمل کنند؟

یک سیستمی به گفتن مثال برای او گفت و گو تاخیرات وجود دارد که قسمت بسیاری از این پروژه هایی که دچار آن هستیم برای قسمت دولتی است. بعد اگر بخواهید یک کار مطالعاتی این چنینی انجام دهید نیازمند دیتاهای واقعی از پروژه ها است. دور از انتظار است که داخل سازمانی شویم که دیتاهای هزینه ای را از آنها بگیریم و گزارش های واقعی داده بشود.

یک گزارش دولتی هم می بود عملا اظهار می کرد که ۶۹ درصد پروژه ها زیاد تر از ۷۵ درصد انحراف از برآورد پروژه ها دارند

* یعنی هیچ گزارشی در این خصوص در داخل سرزمین نداریم؟

بنده از سال ۲۰۰۸ به این طرف ندیدم که گزارشی انجام بشود. اما سال ۲۰۰۲ آخرین بار گزارشی انتشار شد که چه مقدار از لحاظ بودجه ای نسبت به برآورد اولیه پروژه ها اختلاف دارد و پروژه های صنعت ساخت را که آمده بودند برسی کرده بودند و یک گزارش دولتی هم می بود عملا اظهار می کرد که ۶۹ درصد پروژه ها زیاد تر از ۷۵ درصد انحراف از برآورد پروژه ها دارند.

* این گزارش را کدام نهاد اراعه کرده می بود؟

فکر می کنم که نظام فنی اجرایی سرزمین می بود که این گزارش را اراعه کرد.

* این آمار به نظر شما الان دستخوش تحول شده است؟

شک نکنید که ۱۰۰ درصد تحول کرده و اوضاع این انحراف بدتر از قبل شده است. یعنی به جای این که ما بتوانیم این نوشته را حل و فصل کنیم شرایط بدتر از قبل هم شده است.

* یعنی تلاش شما این است که این انحراف برآورد هزینه و زمان را در صنعت ساخت تا حدودی کم کنید؟

یک مواردی هست که تحت کنترل است. در صنعت ساخت احتمالا بتوان او گفت که ۳۵ درصد این اعداد دست خود پیمانکار است و پول آن به جیب پیمانکار می رود. برای مثال به علت ندیدن شرایط انبار مناسب و تجهیز کارگاه درست و صحیح قسمت بسیاری از خسارت را تحمیل می کند. برای مثال پاکت سیمان روی زمین می ماند بدون این که پالتی روی آن قرار دهد سپس از تماس با آب و یا باران از بین می رود و یا جانمایی نامناسب مصالح ساختمانی علتمی بشود که زمان و هزینه را افزایش می دهد. باید منفعت وری را اندازه گیری نکنید عملکردها را هم نمی توانید تخمین بزنید.

مدیریت ساخت می تواند نجات دهنده این سیستم و نهضت ملی مسکن باشد

* کدام یک از وزارتخانه ها در تشکیل این اکوسیستم مدیریت ساخت همکاری خوبی دارند و یا کدام وزارتخانه همکاری مناسبی نداشته است؟ به گفتن مثال وزارت راه و شهرسازی مطرح نهضت ملی مسکن را در دست دارد آیا برای این مطرح می توان برنامه ای اندیشید که هزینه و زمان افت یابد؟

جلسه ای را با وزارت راه و شهرسازی داشتیم. نهضت ملی مسکن چالش بسیاری دارد. اتفاقا در آن جلسه او گفت و گو این می بود که مدیریت ساخت می تواند نجات دهنده این سیستم و نهضت ملی مسکن باشد. برای مثال همین سرزمین قطر برای این که نگرش آنها را تحول دهد با همین مفاهیم ساده با انجمن پیمانکاران آمریکا تفاهم نامه امضا کرده است تا ازمایش ها پیمانکاران خود را در اختیار قطر بگذارد تا مفهوم ساخت ناب را گسترش دهند.

* آیا می توان با این مفهوم ساخت ناب مطرح نهضت ملی مسکن را پیش برد.

قطعا می توانیم و چاره ای نداریم. این مفهوم یکی از مفاهیم ساده ای است که آینده خوبی برای صنعت ساخت متصور خواهد می بود.

* در دنیا این مفهوم تعریف شده اما در ایران زیاد این مفهوم نمی تواند گسترش اشکار کرده باشد؟

حتی دانشگاههایی که در ایران رشته مدیریت ساخت را تدریس می کنند این مفهوم را اراعه نکرده اند. تا می توانستیم پیمانکار و مهندس پرورش کرده ایم اما تکنسین نداریم.

* در وزارت راه و شهرسازی جلسات به کجا رسید؟ از شما چه خواستند؟ آیا می توانید به پروژه نهضت ملی مسکن پشتیبانی کنید؟

جلسه خوبی با وزارت راه و شهرسازی می بود. ابتدا باید بگویم که وزارت راه و شهرسازی در سمپوزیوم اول وجود داشت و مکاتبات وجود آنها در سمپوزیوم دوم را انجام داده ایم. قطعا می توانیم به نهضت ملی مسکن پشتیبانی کنیم.

چون در جلسه ای که داشتیم این می بود که شبکه ارتباطی متخصصانی که وجود دارد و در طی این سال ها توانستیم کنار موسسه آنها را آموزش دهیم به پشتیبانی قسمت دولتی بشتابد. ما داریم در موسسه ACEMI یک سری از افراد را با یک سری دانش های ناشناخته آشنا می کنیم که توانایی بسیاری دارند اما لزوما به این موضوعات شناخت ندارند این موارد را آموزش ببینند و در پروژه های گوناگون به کار بگیرند.

* به نظر می رسد که با مدیریت پروژه ساخت می توانیم نهضت ملی مسکن را با شدت زیاد تر و زمان کمتر و با کیفیت تر همه کنید؟

۱۰۰ درصد همینطور است. نمونه های شبیه زیاد از موضوعات را داریم و لزومی ندارد که اظهار کنیم که از ابتدا باید اتفاقی رخ دهد. ما می گوییم که بر پایه این موارد باید یک تطبیق سازی و بومی سازی باید وجود داشته باشد. یعنی یک مفهوم «ساخت ناب» وجود دارد و شرایطی در پروژه سرزمین وجود دارد و در کدام مناطق و پروژه ها می توان از این فلسفه ساخت ناب برای بهبود پروژه ها منفعت گیری کنیم.

یک مثال ساده بگویم. هنگامی پیمانکار فکر می کند بر پایه آن هزینه ای که یک پروژه ساخته شده است لزوما پروژه بعدی باید از آن گرانتر باشد. هنگامی پیمانکار بر پایه این درس آموخته قبلی خود که با هزینه بالا انجام داده است هم کیفیت را افت می دهد و هم هزینه را بالا می برد و هم زمان را تحت تاثییر قرار می دهد.

پیمانکار باید بداند آن هزینه ای که برای آن در پروژه قبلی تحقق اشکار کرده است هزینه واقعی نبوده است. نوشته ساده ای در جریان ساخت ناب وجود دارد که هنگامی یک پروژه ای در حال انجام است هنگامی مقام ناظر مرحله نخست را تایید کرد داخل مرحله بعدی شوید. یعنی هنگامی ضعفی وجود دارد در همان مرحله اولیه باید اصلاح صورت بگیرد.

صنعتی سازی ساختمان فقط این نیست که سراغ تکنولوژی مدرن حرکت کنیم. اما باید فلسفه و نوع تفکر افراد باید در این فلسفه صنعتی سازی باید صنعتی بشود. یعنی نمی توان سیستم سنتی از لحاظ تفکری داشته باشیم و ابزارآلات و ماشین آلات را مدرن کنیم اما تفکر افراد همان سنتی باقی بماند

* الان او گفت و گو صنعتی سازی در صنعت ساختمان زیاد نقل است آیا این نوشته می تواند تا حدودی هزینه و زمان را افت دهد؟

صنعتی سازی ساختمان فقط این نیست که سراغ تکنولوژی مدرن حرکت کنیم. اما باید فلسفه و نوع تفکر افراد باید در این فلسفه صنعتی سازی باید صنعتی بشود. یعنی نمی توان سیستم سنتی از لحاظ تفکری داشته باشیم و ابزارآلات و ماشین آلات را مدرن کنیم اما تفکر افراد همان سنتی باقی بماند.

پیمانکاران باید صنعتی فکر کند تا صنعتی سازی مسکن نیز رخ دهد. هنگامی پیمانکار صنعتی فکر خواهد کرد که نگرش او با مکانیزم هایی که فهمید بشود از لحاظ هزینه ای می تواند اصلاح بشود اصلاح بشود.

دولت نباید فقط به جستوجو تامین منبع های مالی باشد باید تمرکز خود را در افت هزینه ها بگذارد. ما در کنار صادرات خدمات فنی مهندسی، باید به سمت صادرات خدمات مدیریت ساخت حرکت کنیم

* وزارت نفت چطور؟ آیا با آنها نیز داخل مذاکره و تعامل شده اید؟

موسسه از لحاظ آموزشی با نهادهای گوناگون نفت و گاز ربط داشته و همکاری کرده است. یک بسترهای کلان تر در وزارت نفت وجود دارد و امکان اصلاح کردن به این سادگی وجود ندارد. در وزارت نفت به هر حال جایی برای نادرست کردن که جهت افزایش هرینه ها می بشود نیست و هزینه های هنگفتی هم وجود دارد.

حساسیت منفعت برداری بالا است و زمان اهمیت بالایی دارد. برای مثال مناطق نفتی و گازی مشترک را اگر در نظر بگیرید فهمید می شوید که پروژه هر چه مقدار دیرتر به منفعت برداری برسد نمی توانید منفعت برداری حقیقی را به دست بیاورید و کل هزینه را هم از دست می دهید. دولت نباید فقط به جستوجو تامین منبع های مالی باشد باید تمرکز خود را در افت هزینه ها بگذارد. ما در کنار صادرات خدمات فنی مهندسی، باید به سمت صادرات خدمات مدیریت ساخت حرکت کنیم. قسمت خصوصی نباید به سمت قرارداد ۴۳۱۱ برود. این قرارداد در حقیقت برای نظام اجرایی سرزمین است و ملزوم الاجرا است و قسمت دولتی از آن منفعت گیری می کند و الزامی وجود ندارد که این اتفاق رقم بخورد. باید آموزش تخصصی و چاپ کتاب را جدی بگیریم و نوشته کاریابی را که زیاد مهم است جستوجو کنیم.

منبع :


بازار