به نقل از مهتاب من، افتآب، فرونشست، گرد و غبار و… هر کدام می‌تواند پیشرانه‌ای باشد برای مهاجرت. از بین هزاران نفری که سالانه در جهان جابه‌جا خواهد شد، تعدادی از آنها در گروه مهاجرت اقلیمی جای می‌گیرند.

در سال‌های تازه و با تشدید تغییرات اقلیمی، مهاجرت اقلیمی نیز در جهان افزایش یافت. ایران هم از این قاعده مستثنی نیست. ضمن آنکه شرایط اختصاصی ایران از لحاظ ابراز مخاطرات طبیعی، مردم را زیاد تر در معرض تبعاتی همانند مهاجرت قرار می‌دهد. 

ایران جزء ۱۰ سرزمین پرمخاطره دنیا از نظر مخاطرات طبیعی محسوب می‌بشود؛ مخاطراتی همانند سیل، خشکسالی و… . همین اکنون هم با خشکسالی شدید دست و پنجه نرم می‌کند و زنگ هشدار برای منبع های آبی ایران زمان‌ها است که به صدا درآمده است.

تاب‌آوری پایین اقلیمی در ایران

پیش از این رصدخانه مهاجرت ایران در گزارشی به حالت تاب‌آوری اقلیمی ایران پرداخت. اشاره رصدخانه به نقل از شرکت «هنلی و شرکا» درمورد شاخص تاب‌آوری اقلیمی برای مهاجرت از طریق اندوخته‌گذاری است. 

شاخص تاب‌‌آوری اقلیمی برای مهاجرت، حالت ۱۸۰ سرزمین را بازدید کرده و مشخص می کند. این شاخص، کشورها را در سه گروه طبقه‌بندی می‌کند: تاب‌آوری بالا (نمره بین ۶۰ تا ۱۰۰)، متوسط (نمره بین ۴۵ تا ۵۹.۹) و پایین (نمره پایین‌تر از ۴۵).

بنا بر شاخص تاب‌آوری اقلیمی، کشورها و اندوخته‌گذارانی که در گروه کشورهای با تاب‌آوری پایین قرار می‌گیرند، در برابر رویدادهایی همانند سیل، خشکسالی، آتش‌سوزی جنگل‌ها و… صدمه‌پذیرتر می باشند. اکنون سوال این است که ایران در کدام گروه قرار دارد؟

بازدید لیست شاخص تاب‌آوری اقلیم مشخص می کند که ایران با امتیاز ۳۶ در رتبه ۷۲ قرار دارد. یعنی ایران در گروه کشورهای با تاب‌آوری پایین است. کشورهای چاد، افریقای جنوبی، اریتره، گینه بیسائو، سودان، کنگو نیجریه نیز در قعر این شاخص قرار دارند. یعنی تاب‌آوری پایین دارند.

مهاجرت در مناطقی که معیشت مردم به آب وابسته است

در تازه ترین اظهارات درمورد حالت مهاجرت اقلیمی در ایران، علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط زیست به «ایلنا» حرف های است: «تحول اقلیم و مشکلاتهای زیست‌محیطی ناشی از آن در همه کشورها از جمله ایران ابراز اشکار کرده و به مشکلات مختلفی از جمله مهاجرت اقلیمی دامن زده است.»

رئیس سازمان محیط زیست گفت: «در ایران در برنامه‌ریزی‌های کلان برای آینده به‌اختصاصی در حوزه مخاطرات اقلیمی دچار خلأ هستیم. بعضی اوقات مشاهده می‌بشود تا کوچک‌ترین شوکی به زندگی و اقتصاد مردم داخل می‌بشود، برخی افراد به ناچار مهاجرت را انتخاب می‌کنند.»

سلاجقه این چنین او گفت که این مهاجرت‌ها زیاد تر در مناطقی رخ می‌دهد که اقتصاد و معیشت مردم به آب و شرایط اقلیمی وابسته است. چون اهالی این مناطق فکر می‌کنند فقط با همین شغل‌های جاری خود می‌توانند امرار معاش کنند. دولت هم نتوانسته است برای این افراد شغل پایدار و معیشت جانشین تشکیل کند. 

مسئله‌ای که سلاجقه به آن اشاره کرده، مهاجرت در مناطقی است که معیشت مردم به آب گره خورده است. ایران اکنون چهارمین سال خشکسالی را طی می‌کند. مقدار بارندگی افت چشمگیری داشته و بیشتر از نیمی از ذخایر سدهای سرزمین هم خالی است.

آوارگی ۴۱ هزار نفر در ایران طی سال ۲۰۲۱

مهتاب من پیش‌تر در گزارش‌هایی به حالت مهاجرت اقلیمی در ایران پرداخت. بنا بر این گزارش‌ها، مهدی ضرغامی، عضو هیأت علمی دانشگاه تبریز او گفت، تحت تاثییر شرایط اقلیمی ۱۰ هزار خانواده ایرانی سال ۱۴۰۰ از زابل مهاجرت کردند.

در سالنامه مهاجرت سال ۱۴۰۱ نیز آمده است که در سال ۲۰۲۱ میلادی، ۴۱ هزار نفر در تاثییر بلایای طبیعی همانند سیلاب در سرزمین آواره شدند.

خالی شدن نواحی مرزی، تشدید تهدیدهای امنیتی 

این چنین وقوع توفان‌های حاره‌ای در اغاز سال ۲۰۲۱ که تبدیل سیب و توفان گرد و غبار در ایران شد نیز عامل آوارگی بیشتر از ۲ هزار و ۳۰۰ نفر در استان‌های جنوبی سرزمین است.

رصدخانه مهاجرت ایران نوشته است که استان‌های شرقی به شدت تحت تاثییر تغییرات اقلیمی قرار دارند. با دقت به سکونت نیمی از جمعیت ایران در استان‌های مرزی و اهمیتی که از لحاظ امنیتی برای سرزمین دارند، خالی شدن نواحی مرزی از جمعیت تهدیدهای امنیتی بین‌المللی را تشدید می‌کند.

مهاجرت از مرزها به سمت مرکز، از مسائل امنیتی ایران

کارشناسان هم می‌گویند روال جاری مهاجرت‌های داخلی تبدیل تحول موازنه جمعیتی در سرزمین می‌بشود. مرکز پژوهش‌های مجلس نیز پیش‌تر در گزارشی به حالت مهاجرت داخلی در سرزمین پرداخت. در این گزارش آمده که در دهه‌های تازه، سالانه یکی میلیون نفر در داخل سرزمین مهاجرت کرده‌اند.

بازوی پژوهشی مجلس نوشت، افزایش مهاجرت‌ها و جابه‌جایی‌های جمعیتی به‌اختصاصی از مناطق مرزی به سمت مرکز و سکونت آنها در اطراف شهرهای بزرگ به اختصاصی پایتخت، یکی از مسائل جمعیتی، اجتماعی و امنیتی حال حاضر است.

هشدار؛ برخی از مناطق دمای بالاتری را توانایی خواهند کرد

مسئله مهم دیگر، حالت اقلیمی و مخاطرات طبیعی ایران طی سال‌های آینده است. داده‌های جاری از حالت خوشایندی حکایت ندارند. سرزمین خشک و نیمه خشک ایران به گمان زیاد در سال‌های آینده با افتزیاد تر منبع های آبی، فرونشست زمین و… روبه رو بشود. 

رصدخانه مهاجرت ایران نیز در این مورد نوشت که مطالعات مشخص می کند برخی از مناطق ایران در آینده، افزایش دمای بالاتری را توانایی خواهند کرد. افزایش دما تبدیل خشکسالی‌های مکرر می‌بشود که خطر قابل توجهی برای معیشت خانوارهای روستایی در ایران دارد و امکان پذیر الگوهای مهاجرتی را تحول دهد.

موازنه جمعیتی در ایران سپس از مهاجرت‌ها

در بازدید حالت جاری مهاجرت اقلیمی آنچه که نباید فراموش کرد، مقاصد مهاجرتی است. مقاصد مهاجرتی منبع های ملزوم برای جذب مهاجران تازه را دارند؟ تا چه وقتی ظرفیت پذیرفتن دارند؟

ورود مهاجران تازه به یک منطقه به معنی تامین منبع آب، مسکن و… برای آنهاست. وضعیتی که بازار کار، بازار مسکن، ذخایر آبی و… را تحت تاثییر قرار داده و با چالش‌هایی روبه رو می‌کند. 

چنانچه تا بحال مقامات دولتی چندین دفعه حرف های‌اند تهران دیگر ظرفیت ورود مهاجران تازه را ندارد. شهرهای شمالی سرزمین نیز که اکنون یکی از مقاصد مهاجرتی می باشند با بحران‌ آب و فرونشست زمین دست و پنجه نرم می‌کنند. 

نتیجه آن می‌بشود که به مرور زمان، مقصد مهاجرتی نیز با چالش‌های فرد دیگر روبه رو می‌‎شوند. به عبارتی مشکلات حل نمی‌بشود، بلکه فقط به منطقه‌ای دیگر منتقل شده و بر حجم آن هم افزوده می‌بشود. تا جایی‌که به گره کور تبدیل می‌بشود.