به گزارش خبرنگار فرهنگی مهتاب من از تنسیم، مروری بر تاریخ ایران بعد از انقلاب اسلامی به وضوح نشان می‌‌دهد که ارتحال امام خمینی رحمت الله علیه در ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ یکی از با اهمیت ترین اتفاقات آن است؛ اتفاقی که میلیون‌ها ایرانی را برای تشییع پیکر امامشان به خیابان‌ها آورد که نمونه آن در تاریخ ایران کم‌نظیر است و این مراسم را تبدیل به یکی از ماندگارترین تصویرهای ایران کرد.

امروز و در ۱۴ خرداد ۱۴۰۳، فقدان بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی ۳۵ ساله شد؛ در طول این سال‌ها مستندهای بسیاری از امام خمینی ساخته شده و هر کدام تلاش کردند گوشه‌هایی از زندگی شخصی این رهبر بزرگ سیاسی، فعالیت‌های او قبل و بعد از انقلاب اسلامی و منظومه فکری وی را به عکس بکشند.

در زیر مروری بر مستندهایی داریم که درمورد امام خمینی ساخته شده و نگاهی به زندگی وی دارند:

۱- ده‌ها هلی‌کوپتر در روز تشییع پیکر امام در آسمان تهران چه می‌کردند؟

تا این مدت هم تکه‌های این مستند که تصاویری از جمعیت میلیونی حاضر در مراسم تشییع امام خمینی است، در سالروز ارتحال او در شبکه‌های مجازی دست به دست می‌شود. این تصاویر نخستین بار در مستند «تشییع بزرگ» به کارگردانی مصطفی فتاحی به نمایش درآمد.  

مستند «تشییع بزرگ» روایتی متفاوت از وجود پرشور مردم در بزرگترین بدرقه تاریخ و مراسم تشییع و خاکسپاری پیکر حضرت امام خمینی (ره) است؛ روزی که کم حادثه هم نبوده است و اتفاقات تعداد بسیاری در آن رقم خورد. علاوه بر جمعیت میلیونی که برای وداع با امام امت آمده بودند، هجوم مردم، مشکلاتی را برای کامیون حامل پیکر مطهر امام خمینی(ره) به وجود آورد، تا جایی که هلی‌کوپترها داخل میدان شده و پیکر امام را به بهشت زهرا (س) منتقل کردند.

فتاحی کارگردان این مستند درمورد اتفاقات منحصر به فردی که در ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ رقم خورد، می‌گوید: «روز تشییع پیکر امام خمینی(ره) به علت جمعیت زیاد زیاد مردم، از جایی به سپس، کامیون حامل پیکر دیگر نمی‌تواند به حرکت خود ادامه بدهد و به همین علت هلی‌کوپترها ماموریت انتقال پیکر را برعهده می‌گیرند. یکی از هلی‌کوپترها که سفیر هند در آن بوده، او را به مقصد می‌رساند و به سمت محل تجمع مردم و کامیون حامل پیکر امام حرکت می‌کند. در اینجاست که آن پلان دیدنی مبنی بر انتقال پیکر امام خمینی از کامیون به هلی‌کوپتر ضبط و تبدیل به یکی از ماندگارترین صحنه‌های تاریخ ایران می‌شود.

ماجرا به همین‌جا ختم نمی‌شود و سپس از آنکه هلی‌کوپتر خودش را به بهشت زهرا می‌رساند و تصمیم زمین نشستن دارد، جمعیت بسیاری در آنجا می باشند و به سختی فرود می‌آید تا پیکر برای دفن منتقل شود. اما در همین زمان، این هلی‌کوپتر زمین‌گیر شده و قادر به پرواز مجدد نیست. برهمین مبنا، هلی‌کوپتر فرد دیگر برای پشتیبانی به او نزدیک زمین می‌شود. همه این اتفاقات در شرایطی رخ می‌دهد که جمعیت زیاد بسیاری روی زمین می باشند و هلی‌کوپتر باید با شرایطی سخت فرود بیاید! ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ نزدیک به ۴۰ هلی کوپتر در همان حوالی پرواز می‌کردند. از این نظر احتمالا بتوان او گفت شگفت ترین پرواز هوایی در این روز رقم می‌خورد.»

این مستند را از اینجا می‌توانید ببینید.

۲- شهری که سیاهپوش است، مردمی که عزادارند

مستند «آفتاب و عشق» ساخته جواد شمقدری دیگر فیلم مستندی است که درمورد آخرین روزهای حیات امام خمینی و مراسم تشییع میلیونی او ساخته شده است. شمقدری یکی از اعضای تیم‌های تصویربرداری از مراسم ارتحال امام خمینی (ره) بوده و مستند «آفتاب و عشق» حاصل همان تصاویر است.

این فیلم مستند سکانس‌هایی از آخرین روزهای حیات امام خمینی (ره) دارد؛ یقیناً احتمالا امروز این تصاویر یک گزارش خبری ساده باشند، اما به علت آنکه گروه سازنده دخل و تصرف چندانی روی سکانس‌ها و رویدادها نداشته‌اند، تبدیل به یک سند تاریخی از مردمی شده است که در سوگی بزرگ گرفتارند. دوربین شمقدری در این فیلم، همراه مردمی است که برای وداعی شورانگیز و عظیم آماده خواهد شد..

سیل جمعیت عزادار، شهر سیاهپوش و زنان و مردانی که در کوچه و خیابان و تا پاسی از شب عزاداری می‌کنند قسمت مهمی از روایت این مستند را راه اندازی داده است. دیدن این تصاویر که مستقیم به این اتفاقات تاریخی بزرگ و تکرار نشدنی می‌پردازد، امروز ارزشی مضاعف دارد.

این مستند را از اینجا می‌توانید ببینید.

۳- سخن سخن خانم است، حتی سخن امام نیست!

مصطفی رزاق کریمی یکی از فیلمسازانی است که تحقیق و پژوهش زیاد بسیاری درمورد زندگی امام خمینی داشته و خروجی پژوهش‌های وی، ساخت دو مستند درمورد اطرافیان زیاد نزدیک امام خمینی است؛ مستندی از همسر امام و فرد دیگر از سیداحمد خمینی.

بانو خدیجه ثقفی، همسر امام خمینی یکی از افراد زیاد نزدیک به امام است و رزاق کریمی در مستند «بانو قدس ایران» تلاش کرده از دریچه همسر امام به زندگی بنیانگذار انقلاب اسلامی نیز پی ببرد.

رزاق کریمی درمورد ساخت این مستند سخن‌های جالبی بر زبان می‌آورد و می‌گوید: «هنگامی به بنده نظر ساخت این مستند شد، از آن استقبال کردم اما واقعا اطلاعاتم در رابطه با همسر امام محدود می بود، اغاز به خواندن دو یا سه کتاب کردم که نوشته برایم دلنشین شد و به این نتیجه رسیدم که اصلا خانواده‌های امام خمینی(ره) و همسرشان در ظاهر ارتباطی با هم نداشتند، اما بیشتر از ۶۰ سال با هم زندگی کردند! همین نوشته کار را برای من دلنشین کرد و تحقیق را به‌صورت جدی اغاز کردم. سه‌بار تحقیقات گسترده‌ای انجام دادم تا درنهایت در سومین بار کار نهایی شد. آنقدر مساله ظریف می بود که دائما سُر می‌خوریم و از جایی به ‌جای دیگر می‌رفتیم! سخن سخن خانم است، حتی سخن امام نیست! درواقع خدیجه ثقفی بدون امام نقل نمی‌شود.

در این مسیر فرازوفرودهای تعداد بسیاری داشته‌ایم تا این که کامل فهمید شدم امام از چه خانواده‌ای و دارای چه منشی است و این که همسر امام از چه خانواده‌ای است. کاملا متفاوت بودند، خانم از یک خانواده قاجاری و مرفه بودند و امام با این که خانواده‌شان نسبتا به لحاظ مالی خوب بودند با این حال، ایشان جوانی ۲۷ ساله بوده است که نزدیک به ۹ ماه چشم به راه بوده تا جواب مثبت از خانم بگیرد. من در مرحله تحقیق با یک رمان عاشقانه مواجه شدم، فردی که مردی انقلابی است و بعد از هزاران سال سلطنت را در ایران برهم زد، اینجا در یک عشق عجیبی غوطه‌ور می بود، درعین‌حال خانم با این که با فردی چون امام ازدواج کرده می بود، استقلال خودش را نگه داری می‌کرد. یکی از دلایل آن هم این می بود که خانم باسواد می بود، تا ۱۶ سالگی فرانسه خوانده می بود و عربی هم پیش امام آموخت، حتی مادربزرگ خانم می‌خواست او را به فرانسه بفرستد تا در آنجا ازدواج کند، اما تقدیر این‌گونه می بود که با امام ازدواج کند.»

این مستند را از اینجا می‌توانید ببینید.

۴- «احمد»، بدون احمد!

تازه ترین ساخته رزاق کریمی، مستند “احمد” نام دارد؛ این فیلم پرتره‌ای از فرزند امام، حاج سیداحمد خمینی است؛ فردی که از نخستین روزهای تبعید تا ثانیه‌های پایانی عمر امام، لحظه به لحظه کنار او بوده و سخن‌های ناگفته بسیاری از وجود در کنار ایشان دارد. این مستند اگرچه پرتره‌ای از سیداحمد خمینی فرزند ارشد امام خمینی (ره) است، اما به علت نزدیکی زیاد زیاد وی به امام و وجود او در تک‌تک دقایق زندگی ایشان، از تبعید تا لحظه ارتحال، روایتی غیرمستقیم از منظومه فکری امام خمینی و تصمیمات مهم ایشان در طول رهبری انقلاب اسلامی را نیز پیش چشم مخاطبان قرار داده است.

در این مستند ۲ رئیس جمهور اسبق سرزمین روبه رو دوربین نشستند؛ سیدمحمد خاتمی رئیس دولت اصلاحات و حسن روحانی. این چنین جمع زیاد فرد دیگر از چهره‌های مهم سیاسی درمورد سیداحمد خمینی و (در زیرمتن فیلم، درمورد امام) لب به سخن گشودند که از آن جمله آنان می‌توان به موسوی خوئینی‌ها، سیدحسن خمینی، مهدی کروبی‌، غلامحسین کرباسچی، مهدی هاشمی رفسنجانی و … اشاره کرد.

این مستند در دقایق ابتدایی خود مروری بر زندگی شخصی سیداحمد خمینی دارد، اما آرام آرام داخل اتفاقات مهم زندگی وی که نشأت گرفته از فراز و نشیب‌های انقلاب اسلامی است، می‌شود. عمده دقایق مستند به اتفاقات سیاسی سرزمین سپس از پیروزی انقلاب اسلامی تعلق دارد که از آن جمله می‌توان به ماجرای عزل بنی‌صدر و عقاید سیداحمد خمینی درمورد بنی‌صدر، تسخیر لانه جاسوسی و نقش وی در این نوشته، آخر جنگ و پذیرفتن قطعنامه ۵۹۸ از سوی امام خمینی اشاره کرد. یقیناً مستند برخلاف انتظارات، زمان مقداری را برای پرداختن به علت فوت سیداحمد خمینی و حواشی که دراینباره وجود دارد، تعلق می‌دهد که احتمالا یکی از نقاط ضعف فیلم به حساب می اید.

۵- روایت عکاس فرانسوی از امام چه می بود؟

امام خمینی نه تنها برای مستندسازان ایرانی، شخصیتی دلنشین و کاریزماتیک به حساب می اید، بلکه مستندسازان خارجی نیز دقت اختصاصی‌ای به وی داشته‌اند. از جمله این افراد می‌توان به میشل ستبون عکاس فرانسوی اشاره کرد که مستند «مسیحا نفس» را درمورد امام خمینی ساخته است.

ستبون در فیلم مستندش به گفتن خاطرات خود از همراهی امام خمینی (ره) از نوفل لوشاتو تا زمان ورود به ایران در بهمن ماه ۱۳۵۷ پرداخته و تلاش می‌کند به معارفه شخصیت رهبر ایران و تاثیرات بسیاری بر زندگی شخصی و حرفه‌ای‌اش گذاشته، بپردازد.

نمایش عکس‌هایی ناب و متفاوت از پیروزی انقلاب اسلامی که همه انها توسط این عکاس ثبت و ضبط شده است، یکی از مزیت‌های اختصاصی مستند مسیحا نفس است.

دیگر آثار

از دیگر مستندهایی که درمورد امام خمینی ساخته شده می‌توان به مستندهای «روح الله»، «قاب‌های ماندگار»، «ملاقات در مدار بسته»، «رازهای جماران» و «شکوفه‌های زمستان» اشاره کرد.

مستند ۱۰ قسمتی «روح الله»، روایت جامعی از زندگی امام خمینی (ره)، از ولادت تا وفات ایشان را به عکس کشیده و شامل مصاحبه‌هایی با بیشتر از ۶۰ شخصیت بین‌المللی از کشورهای ایران، عراق، ترکیه، سوریه، مصر، فلسطین، فرانسه و لبنان است. این مجموعه مستند توسط شبکه تلویزیونی المنار به کارگردانی محمد دبوق ساخته شده است.

سلطنت محمدرضا پهلوی، رحلت آیت الله عبدالکریم حائری، همکاری شاه با اسرائیل، رحلت آیت الله بروجردی، نصیحت امام (ره) به ارتش، مقاومت امام (ره) در برابر رفرم، قانون کاپیتولاسیون، امام (ره) در ترکیه، انعقاد قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر و … از با اهمیت ترین قسمت‌های گوناگون این مستند است.

مستند «روح الله» را از اینجا ببینید.

مستند مختصر «قاب‌های ماندگار» به کارگردانی حسین همایونفر،‌ علی کاوه از عکاسان شناخته شده سرزمین درمورد توانایی عکاسی از امام (ره) سخن بگویید می‌کند. این مستند در مصاحبه با این عکاس نقل به بازدید چگونگی ثبت عکس تاریخی شناسنامه حضرت امام خمینی (ره) و این چنین عکاسی از مراسم تشیع جنازه ایشان نیز می‌پردازد.

یکی از شناخته شده‌ترین عکس‌های علی کاوه از امام راحل، عکسی است که بعدها روی اسکناس‌های ۱۰۰۰۰ ریالی چاپ شد.

مستند «روایتی از ملاقات در مدار بسته» به کارگردانی امیرحسین خلیل‌زاده و مهدی جوزایی در زمان زمان ۲۷ دقیقه تصاویری نادیده از روزهای پایانی عمر امام راحل را در بیمارستان نمایش می‌دهد. این مستند از نگاه تصاویر دوربین مدار بسته اتاق امام (ره) در بیمارستان روایت می‌شود.

مستند «روایتی از ملاقات در مدار بسته» را از اینجا ببینید.

مجموعه مستند «رازهای جماران» در چهار تکه به روایت زندگی امام خمینی (ره) و مناسبات سیاسی و فردی ایشان از زبان محافظان بیت امام (ره) می‌پردازد. ساخت این مجموعه مستند که حد فاصل سال‌های ۵۷ تا ۶۸ را روایت می‌کند بیشتر از ۲ سال به طول انجامیده است و برای ساخت آن از چندین ساعت او گفت‌وگوی شنیده نشده و هزاران صفحه منبع های دیده نشده، منفعت گیری شده است.

مستند «رازهای جماران» را از اینجا ببینید.

مستند «شکوفه‌های زمستان» به کارگردانی تورج کلانتری و تهیه‌کنندگی سیدجمال عودسیمین درمورد هنر انقلاب و شکل گیری اولین حلقه‌های هنری در رابطه مضامین انقلابی در دهه ۵۰ و فعالیت‌های امام خمینی (ره) است. این مستند روایتی متفاوت را از اولین گروه‌های هنری انقلاب در دهه پنجاه شمسی گفتن و تاریخچه شکل‌گیری و فعالیت‌های مسجد جواد الائمه (ع) تهران را به عکس می‌کشد؛ مسجدی که از زمان دفاع مقدس علاوه بر جنبه مبارزاتی، به قضیه فرهنگ و هنر نیز به‌گفتن ابزار پرورش انسان، دقت‌کرده است.

مستند «شکوفه‌های زمستان» را از اینجا ببینید.

انتهای مطلب/