به گزارش مهتاب من،  امروز ۱۶ خرداد ماه سالروز بازگشایی رسمی سفارت جمهوری اسلامی ایران در عربستان سعودی است. در این روز می بود که سفارت ایران بعد از ۷ سال عدم رابطه سیاسی تهران و ریاض با وجود علیرضا بیکدلی، معاون کنسولی وزیر امور خارجه و حسن زرنگار ابرقویی، سرکنسول ایران در جده بازگشایی شد.

مقامات ارشد امنیتی دو سرزمین ایران و عربستان سعودی در ۱۰ مارس ۲۰۲۳ در پکن بیانیه‌ سه جانبه‌ای را امضا کردند که طی آن جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی توافق کردند ظرف حداکثر دو ماه، روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفته و سفارت‌خانه‌ها و نمایندگی‌ها را بازگشایی کنند.

دو سرزمین با اصرار بر احترام به حاکمیت و عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر در عرصه اجرای موافقت‌نامه همکاری‌های امنیتی امضا شده در تاریخ ۱۳۸۰.۱.۲۸خورشیدی برابر با  ۲۰۰۱.۴.۱۷ میلادی و نیز موافقت‌نامه عمومی همکاری‌های اقتصادی، بازرگانی، اندوخته‌گذاری، فنی، علمی، فرهنگی، ورزشی و جوانان، امضا شده در تاریخ ۱۳۷۷.۳.۶ خورشیدی برابر با ۱۹۹۸.۵.۲۷ میلادی توافق کردند.

به جستوجو ازسرگیری روابط  ایران و عربستان، دو سرزمین تصمیم گرفتند هرچه سریعتر سفیران خود را به تهران و ریاض اعزام کنند و در همین چارچوب، دولت ایران، علیرضا عنایتی، مدیر کل زمان خلیج فارس وزارت خارجه را به گفتن سفیر خود در ریاض معارفه کرد، فردی که در طول دو سال مذاکرات ایران و عربستان برای از سرگیری روابط در این رایزنی‌ها وجود داشت و عربستان نیز عبدالله العنزی را به گفتن سفیر خود برگزید.

از زمان از سرگیری روابط دو سرزمین تا بحال پرونده‌ها و موضوعات بسیاری چه در او گفت و گو روابط دوجانبه و چه در منطقه رخ داده است که دو سرزمین در سایه همکاری‌های مشترک و رایزنی‌های مستمر تلاش بر به سرانجام رساندن آن‌ها کردند. در موضوعاتی از جمله حج تمتع، حج عمره، دیپلماسی فرهنگی، ورزشی، اقتصادی و این چنین قضیه فلسطین ناظر همکاری‌ها و رایزنی‌ها دوجانبه بودیم.

برای بازدید آخرین حالت روابط ایران و عربستان در حوزه‌های گوناگون و افق پیش روی این روابط و این چنین توافقات انجام شده بین دو سرزمین گفتگویی را با علیرضا عنایتی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در عربستان سعودی انجام دادیم.

مشروح این گفتگو به شرح زیر است:

امسال نخستین سالگرد بازگشایی سفارت ایران در عربستان است. چه تفکر و قضیه‌ای علتشد تا دو سرزمین سپس از چندین سال عدم روابط سیاسی، روابط خودشان را از سر بگیرند؟ در این راستا مشخصا نقش شهید رئیسی و شهید امیرعبداللهیان را چه در مذاکرات پیش از احیای روابط و چه سپس از احیای روابط و تحکیم آن چطور می‌بینید؟

عنایتی: امروز ۱۶ خرداد ماه یکسال از بازگشایی رسمی سفارت جمهوری اسلامی ایران در ریاض و ۱۷ خرداد ماه یک سال از بازگشایی سرکنسولگری ایران در جده می‌گذرد و این بازگشایی مرهون توافق دو سرزمین در ۱۰ مارس و ۶ آوریل می بود که طرفین توافق کردند ظرف زمان دو ماه روابط را از سر بگیرند. از جمله این امور بازگشایی سفارت و تبادل سفرا می بود که خوشبختانه در زمان پیش بینی شده سفارت و سرکنسولگری ایران در عربستان سعودی بازگشایی شد و مدتی سپس هم سفارت و سرکنسولگری عربستان در تهران و مشهد. 

ما یکسال از افتتاح سفارت را پشت سر می‌گذاریم. در فراروی آن یک سال مناسبات ایران و عربستان به‌گونه صحیح و دقیقی پیش رفت و ما مزایا آن را در سطح دوجانبه و دیگر ابعاد دیدیم. طبیعتا نقش مهم برای پیمودن این مسیر یعنی تلاش و گفتگو برای توافق ایران و عربستان و نزدیک شدن دیدگاه‌های آن‌ها به یکدیگر از دو سال پیش از آن رقم خورد و گفتگوهای بغداد شکل گرفت. 

در مسقط نیز هم عرض این گفتگوها ادامه داشت. روی کار آمدن رییس جمهور فقید آیت الله رئیسی و راه اندازی دولت سیزدهم همراه شد با یک گفتن مهم و تابلوی آشکار به نام اصل همسایگی یا سیاست حسن همسایگی و این نوشته مکررا توسط آقای رئیس جمهور گفتن شد و توسط وزارت خارجه پیگیری گردید. مبدع آن رئیس جمهور فقید و مجری آن وزیر خارجه فقید بودند. ما در مسیر گفتگوهای انجام شده بغداد و مسقط، طرفین در پکن به  توافق رسیدند. با اداره جلسات و ریاست دبیران شورای عالی امنیت ملی دو سرزمین سرانجام در ۱۰ مارس این توافق اظهار گردید. طرفین موافقت خودشان را با از سرگیری روابط اظهار کردند. 

در ۶ آوریل هم وزرای خارجه دو سرزمین رسما از سرگیری روابط را اظهار کردند. به این ترتیب مذاکرات ایران و عربستان توانست سپس از نزدیک به دو سال گفتگو در پکن به نتیجه برسد و طرفین روابط خودشان را در مسیر عادی قرار دادند. ایران مدام روابط با همسایگان و گسترش مناسبات با همسایگان و تعمیق مناسبات را یک اصل اساسی برای خودش می‌دانست و قطع روابط را یک عنصر عارضی بر روابط برداشت می‌کرد. به این معنی که اصل روابط یا طبیعت روابط با کشورهای همسایه بودن این روابط و گسترش و تحکیم آن است که به حمدالله با گفتگوهایی که طرفین به گفتن دو سرزمین مهم منطقه و جهان اسلام انجام دادند، این روابط از سر گرفته شد.

برخی‌ها تا این مدت معتقد می باشند که عربستان از احیای روابط با ایران فقط به جستوجو حل کردن بخشی از مشکلات امنیتی خودش است و به گسترده‌تر شدن آن فکر نمی‌کند، اما در این بین ما ناظر پیش رفتن روابط دو سرزمین در برخی از پرونده‌ها از جمله مسائل منطقه‌ای، حج و اعزام حجاج بودیم و قدم‌های خوبی برداشته شد. آیا با این تعریف که عربستان برای امنیت خودش روابط را احیا کرده، موافق هستید؟

عنایتی: ایران و عربستان و اساسا هر کشوری برای تامین منافع و مصالح خودشان در درجه اول عمل های را جستوجو می‌کنند و شکل خواهند داد. یقیناً به هر میزانی که منافع به طور مشترک تعریف بشود و با حاصل جمع جبری مضاعف این منافع پایدارتر خواهد می بود. ما در حوزه مناسبات دوجانبه پیشرفت‌های زیاد خوبی را داشتیم. هیئت‌های بسیاری بین دو سرزمین تبادل شدند و هر یک از طرفین در اجلاس‌ها و نشست‌های فرد روبه رو شرکت کرده و توانستند در حاشیه این دیدارها با مسئولان کشوری فرد روبه رو هم ملاقات‌هایی را داشته باشند. به این ترتیب راه آمد و رفت بین دو سرزمین در قالب نشست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی کاملا فراهم است و ما طی سال قبل بیشتر از ۲۰ هیئت بین طرفین تبادل شده است. 

شکل این تبادل، نشست‌های چندجانبه بوده ولی در حاشیه این نشست‌های چندجانبه دیدارهای دوجانبه‌ای هم صورت گرفت و آخرین آن ملاقات وزیر اقتصاد و دارایی کشورمان با وزیر اقتصاد و برنامه ریزی عربستان بوده است. این چنین پروازهای عمره بین طرفین برقرار شده و عمره گزاران ما موفق شدند سپس از ۹ سال به عمره مشرف بشوند. جای عمره گزاران ایرانی کاملا خالی می بود و این روال از سر گرفته شد. به طور اشکار سپس از انجام عملیات حج، پروازهای عمره می‌تواند ادامه اشکار کند. 

ابعاد بسیاری برای مناسبات ایران و عربستان رقم خورده است. از جمله در سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی طرفین رایزنی‌های مستمری را با یکدیگر داشتند. از جمله در نوشته فلسطین همکاری زیاد خوب و مساعد بین دو سرزمین می بود و دیدارهایی بین رییس جمهور فقید و امیر محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان و این چنین وزرای خارجه دو سرزمین برگزار شد که در این ملاقات‌ها علاوه بر اصرار طرفین بر نوشته مهم فلسطین و لزوم دفاع از حقوق مردم فلسطین این مسائل دوجانبه هم پرداخته شد و عزم طرفین برای گسترش این همکاری‌ها مورد اصرار قرار گرفت. 

در سطوح فرهنگی هم ما ناظر گشایش‌هایی بودیم. شب موسیقی ایرانی همزمان با ۲۲ بهمن با یک گروه اعزامی از ایران در ریاض رقم خورد. به هر صورت ابعاد مختلفی برای این رابطه وجود دارد. ابعاد امنیتی، نظامی، سیاسی، اقتصادی، تجاری، فرهنگی، کنسولی، مردمی و غیره و ما امیدواریم که این مناسبات به طور متوازن بین طرفین رشد کند و استمرار اشکار نماید.

در خصوص مسائل افتصادی و توافقات انجام شده در توافقنامه پکن، چه مقدار این مسائل به پیش رفته است؟ پیشتر در خصوص حجم تجارت دو سرزمین نشان از حجم پایین دارد، آیا این حجم از تبادلات افزایش خواهد یافت؟ مشخصا در او گفت و گو حمل و نقل دریایی، ترانزیت و اندوخته گذاری چه توافقاتی صورت گرفته است؟

عنایتی: در قسمت اقتصادی ما در قیاس با دیگر قسمت‌ها نیازمند تلاش و تلاش بیشتری هستیم تا همپای دیگر حوزه‌ها هم ناظر شاخص‌های مثبت اقتصادی بین دو سرزمین باشیم. در این خصوص گفتگوها و رایزنی‌های مستمری بین دو سرزمین صورت گرفته است. ما موافقتنامه جامع همکاری‌های اقتصادی را در سال ۱۳۷۷ بین دو سرزمین امضا کردیم و موافقتنامه هم چنان ملزوم الاجرا است و در ابعاد گوناگون اقتصادی، مسائل مشخصی را در بر دارد. در گفتگوهای انجام شده با طرف سعودی بر فعال کردن این موافقتنامه در اجلاس پکن یک و دو اصرار داشتیم و داریم. موافقتنامه‌های فرد دیگر هم همانند حمل و نقل هوایی بین ایران و عربستان امضا شده و موافقنامه‌های پایه فرد دیگر هم بین طرفین تبادل شده که امیدواریم با اصرار بر این موافقتنامه‌ها ناظر گسترش مناسبات اقتصادی و تجاری فی مابین باشیم. 

از جمله مسائل مهمی که می‌تواند حوزه مناسباتی اقتصادی ایران و عربستان را شکل دهد، نوشته ترانزیت است و ایران به گفتن چهارراه آسیا از جنوب به شمال به کریدورهای شمال- جنوب و موافقتنامه عشق آباد، مسیر اتصال جنوب و شمال و شرق و غرب است. یاد‌آوری کنم که عربستان سعودی بنای همکاری با حوزه آسیای مرکزی را دارد و این را در دستورکار خودش قرار داده است.  محل عبور کالا و لجستیک و خدمات می‌تواند در این مسیر امن رقم بخورد و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز از شمال ایران به خلیج فارس و دریای عمان برسند. عربستان و دیگر کشورهای شورای همکاری نیز در جنوب ایران به آسیای مرکزی و قفقاز دست اشکار کنند.

در خصوص همکاری‌های کنسولی، رفت و آمد شهروندان دو سرزمین و این چنین از سرگیری پرواز مستقیم بین دو سرزمین چه اقداماتی صورت گرفته است؟ ما ناظر بودیم در او گفت و گو حج پروازهای حجاج انجام شد. آیا این پروازها فقط در همین قضیه باقی می‌ماند و یا پروازهای دائمی و اشکار برقرار خواهد شد؟

عنایتی: نوشته از سرگیری پروازهای مستقیم طی این دوره در دستورکار دو سرزمین بوده و گفتگوهایی هم در این خصوص مبتنی بر فعال شدن موافقتنانه حمل و نقل هوایی رقم خورده است. امیدواریم با فعال شدن این موافقتنامه به سال‌های قبل که در آن پروازهای مستقیم بین شهرهای ایران و عربستان برقرار می بود بازگردیم. این گفتگوها اغاز شده و ادامه دارد و می‌تواند در آینده به نتیجه مطلوب برسد. ما اکنون پروازهای حج را به طور مستقیم و پروازهای عمره را به طور مستقیم بین دو سرزمین داریم و امیدواریم پروازهای برنامه‌ای هم با مراعات جمیع جوانب به تردد اتباع دو سرزمین پشتیبانی کند و در بیانیه مشترک وزرای خارجه دو سرزمین در پکن ۲ به این نوشته یعنی از سرگیری پروازها اشاره شده است.

در او گفت و گو قضیه فلسطین ما ناظر همکاری‌هایی بین دو سرزمین بودیم. از برگزاری نشست سازمان همکاری اسلامی و رایزنی‌های دوجانبه تا سفر رئیس جمهور به ریاض و گفتگو با ولیعهد این سرزمین. در این خصوص مشخصا چه همکاری‌های بین دو سرزمین انجام شده است؟ در رایزنی سران دو سرزمین چه مسائلی مورد دقت قرار گرفت؟

عنایتی: رایزنی و همفکری ایران و عربستان در نوشته فلسطین که تبدیل راه اندازی اجلاس‌های متعدد از جمله اجلاس سران اسلامی و عربی شد، نوشته فلسطین را به لحاظ سیاسی، منطقه‌ای و بین‌المللی در صدر مسائل جهانی قرار داد و از آن به گفتن یک مطالبه همگانی ساخت. به این ترتیب با همکاری دو سرزمین و ورود جدی سازمان همکاری اسلامی به نوشته فلسطین هم چنان به گفتن نوشته نخست جهان اسلام نقل است و توانست این همکاری فلسطین را در جامعه جهانی به گفتن یک نماد مظلومیت معارفه کند و مجامع بین‌المللی و یا کشورهایی که در برابر جنایت‌های رژیم اسرائیل ساکت نشسته بودند، آن‌ها را وادار به عکس العمل کند. به نحوی که در سراسر جهان همگان به حمایتاز فلسطین پرداختند. این جهت شد که فلسطین نه فقط یک قضیه عربی و اسلامی بلکه یک قضیه انسانی و جهانی شود.

سفر رییس جمهور فقید و دیگر دیدارهایی که بین وزرای خارجه دو سرزمین صورت گرفته، چه در ایران و عربستان و چه در حاشیه نشست‌های بین‌المللی از جمله در نشست بانجول در گامبیا، طرفین هم بر مسائل صلح و ارامش و امنیت منطقه اصرار کردند و هم او گفت و گو های دوجانبه را به طور مفصل بازدید کردند. عزم طرفین برای گسترش این مناسبات در جهت تامین منافع دولت و ملت دو سرزمین کاملا محسوس است و آنچه که ما ناظر هستیم نیز گویای عملی شدن دیدگاه های دو سرزمین در این رابطه است.

این نوشته حتی سپس از شهادت رییس جمهور و وزیر خارجه فقید هم چنان در دستورکار دو سرزمین باقی می‌ماند که روابط گسترش اشکار کند. در تماس تلفنی ولیعهد عربستان با آقای محمد مخبر، در این تماس طرفین عزم خودشان را بر گسترش مناسبات اظهار کردند و انها گفتند که این راه را ادامه خواهند داد. بانیان این مطرح و مجریان مطرح همسایگی یا بانیان این ایده گرچه در بین ما نیستند ولی ارث گران‌بهایی را برای ما باقی گذاشتند و این راه ادامه اشکار خواهد کرد.

یکی از مسائل مهم حاضر قضیه همکاری‌های منطقه‌ای است. اکنون ما ناظر همکاری‌هایی بین دو سرزمین در منطقه خصوصا سپس از طوفان الاقصی هستیم. چه مقدار دو سرزمین توانستند در او گفت و گو نظم منطقه‌ای نقشی فعال ایفا کنند؟ قرار می بود همکاری‌های ۸ جانبه در حوزه خلیج فارس شکل گیرد. آیا دو سرزمین در این خصوص اقداماتی انجام داده‌اند؟

عنایتی: حتما گسترش مناسبات ایران و عربستان بر روال همکاری‌های منطقه‌ای و مثبت شدن متغییرات منطقه‌ای تاثییر خواهد گذاشت و طرفین مساحت بزرگتری را برای این همکاری‌ها فراتر از همکاری‌های دوجانبه پیش روی خواهند داشت. ما بر یک همکاری همه جانبه و گسترش محور می‌اندیشیم. بر یک امنیت درون‌زا متکی به قوت‌های داخلی کشورهای منطقه اصرار داریم. بر گسترش مناسبات مردمی و رفت و آمدها اشاره می‌کنیم و  آن را مقوم جدی روابط دوجانبه برداشت می‌کنیم. بر همکاری ۸ سرزمین خلیج فارس به گفتن یک همکاری دسته جمعی چشم دوخته‌ایم و قدم‌هایی هم برای گفتگوها برداشته شده است.

وزیر خارجه شهید در سال قبل در سفر به کشورهای منطقه ایده مجمع گفتگوهایی منطقه‌ای را در برگیرنده ۸ سرزمین نقل کردند که مورد دقت کشورها واقع شد. در سازمان ملل سفرای ۸ سرزمین با یکدیگر نشستی را برگزار کردند و ایده همکاری‌های منطقه‌ای مدام مورد دقت جمهوری اسلامی ایران بوده است. اخیرا هم شورای همکاری خلیج فارس دیدگاه خودش را در خصوص امنیت منطقه اراعه داده و امیدواریم با دیدگاه‌های مشترکی که ۸ سرزمین دارند، بدون این که کشورهایی مستثنی شوند و یا بدون این که عناصر خارجی اضافه شوند، ۸ سرزمین با یکدیگر گفتگوهای صریح و صاقانه‌ای را برگزار کنند و گونه‌ی جدیدی از امنیت را که مبتنی بر توانمندی‌ها و امکانات داخلی کشورهاست و منافع همگان و منافع مشروع جامعه بین‌المللی را تامین می‌کند، بتوانند با یکدیگر گفتگوهایی را اغاز کنند و با ادامه آن عرصه‌های همکاری را قوام بخشند. این چیزی است که منطقه خلیج فارس به آن نیازمند است و امیدواریم به زودی ناظر این گفتگوها باشیم.

منبع :


تسنیم