بازدید‌ها مشخص می کند با وجود این که ضریب جینی در چند سال قبل نزولی بوده اما روال نرخ فقر تقریبا افت محسوس نداشته است. با این‌حال سهم دو دهک اول از کل درآمد جامعه افزایش یافته و در سال ۱۴۰۱ به ۶ درصد رسیده است.

 سیاستگذاران بر این باورند که سیاست‌های پرداخت یارانه تبدیل افت ضریب جینی می‌شود. آمارها نیز مشخص می کند که در مختصر زمان این کار رخ داده است. در واقع یارانه جهت نزدیک‌تر شدن اقشار پایین جامعه به طبقات بالاتر می‌شود. در چندسال تازه در جمعیت‌ زیر خط فقر، یارانه‌ تبدیل افت ضریب جینی و افت عمق فقر شده‌ با این‌حال نتوانسته‌ افراد فقیر را به بالای خط فقر منتقل کند. به عبارت دیگر پرداخت یارانه نقدی جهت تغییرات حالت فقرا در زیر خط فقر می‌شود اما نرخ فقر را جا به جا نمیکند.

با این وجود در طویل مدت پرداخت یارانه‌ها نقش چندانی در افت اختلاف طبقاتی ندارد. چرا این که در مرحله اول تورم مذمن در ایران قیمت یارانه را هیچ میکند.

این چنین برخی کارشناسان اعتقاد دارند که در سال‌های رونق (نبوده است تحریم) ضریب جینی افزایش  و در رکود (تحریم‌ها) افت می‌یابد. در واقع می‌توان او گفت از نظر این گروه تاثییر نوسانات اقتصادی بر اقشار بالاتر جامعه زیاد تر است و یارانه‌ها تاثییر خاصی در طویل مدت بر این کار ندارند.

شاخص‌های عدل اجتماعی

ضریب جینی یکی از با اهمیت ترین شاخص‌ها برای سنجش نابرابری درآمد یا ثروت در یک جامعه است که با منفعت گیری از گروه‌های هزینه‌ای محاسبه می‌شود. عدد این شاخص بین صفر و یک است. هرچه این شاخص به صفر نزدیک‌تر شود نشان از افت فاصله طبقات گوناگون جامعه با یکدیگر و هرچه به یک نزدیک‌تر باشد به معنی دورتر بودن طبقات جامعه از هم است.

نرخ فقر یک شاخص اقتصادی و اجتماعی است که نشان‌دهنده نسبت افراد یا خانوارهایی است که درآمد یا مصرف آنها پایین‌تر از یک سطح معین به نام خط فقر قرار دارد. در واقع نرخ فقر از نسبت جمعیت زیر خط فقر به کل جمعیت بدست می‌آید. خط فقر طبق معمول بر پایه حداقل نیازهای اساسی (غذا، پوشاک، مسکن، بهداشت و آموزش) تعیین می‌شود.

سهم دو دهک اول از درآمد کل جامعه نیز به این نوشته اشاره دارد که ۲۰ درصد از افراد جامعه که پایین‌ترین درآمد را دارند چه سهمی از کل درآمد سرزمین را به خود تعلق داده‌اند.

تاثییر یارانه‌ها بر ضریب جینی

سیاست هدفمندسازی یارانه‌ها در سال ۹۰ و در نتیجه اعطای یارانه به مردم جهت افت ضریب جینی در سال‌های سپس شد. ضریب جینی در سال ۹۰ ، ۰.۳۷ برآورد شده در حالی که در سال ۹۲ این عدد به ۰.۳۶ افت یافت. این روال ادامه دار نبوده و مجدد روال ضریب جینی صعودی شد و در سال ۹۷ به بیشترین سطح خود رسید. در این سال ضریب جینی برابر با ۰.۴۰۹۳ محاسبه شده است. سال ۹۸ مصادف با افزایش قیمت بنزین و سال ۱۴۰۱ حذف ارز ۴۲۰۰ بوده است. در نتیجه این سیاست‌ها دولت دو بار عمل به تخصیص یارانه کرده است. در واقع روال کاهشی ضریب جینی از سال ۹۷ تا سال ۱۴۰۱ به همین علت می‌تواند باشد. به طوری که ضریب جینی از ۰.۴۰۹۳ در سال ۹۷ به ۰.۳۸۷۷ در سال ۱۴۰۱ رسیده است.

اما و اگر‌ها در افت ضریب جینی

برخی از صاحب نظران اعتقاد دارند که در سال‌هایی همانند سال‌های نبوده است تحریم که اقتصاد سرزمین رونق داشته ، ضریب جینی بالاتر آمده و در مواقعی همانند سال‌های تحریم هسته‌ای که اقتصاد سرزمین با رکود همراه بوده ضریب جینی پایین‌تر آمده است. به عبارت دیگر می‌توان او گفت نوسانات اقتصادی تاثییر بیشتری بر طبقات بالاتر جامعه دارد و این افت ضریب جینی متاثر از سیاست‌های بازتوزیعی دولت همانند یارانه‌ها نبوده است.

این چنین می‌توان او گفت با دقت به این که در چند سال قبل نرخ تورم بالاتر از ۴۰ درصد بوده و نرخ رشد اقتصادی نیز زیاد تر ناشی از رشد قسمت نفت بوده این کار با افت ضریب جینی همسویی ندارد.

تحول ضریب جینی و نرخ فقر در جهت ناموافق

همانطور که مشاهده شد در سال‌های قبل روال ضریب جینی نزولی بوده است . با این حال روال نرخ فقر نشان از حالت متغیری دارد. در واقع نرخ فقر در فاصله سال‌های ۹۳ تا ۱۴۰۱  تقریبا روندی ثابت یا صعودی را توانایی کرده و در چند سال تازه نزدیک به ۳۰ درصد بوده که نشانگر ارامش یا افزایش جمعیت زیر خط فقر است. به عبارت دیگر با وجود روال کاهشی ضریب جینی، روال نرخ فقر تغییری نداشته یا افزایشی بوده است. به گفتن دیگر می‌توان او گفت توزیع درآمد در طبقات پایین بهبود اشکار کرده و برابرتر شده اما این کار به قدر کافی برای افراد زیرخط فقر موثر نبوده و نتوانسته افراد را به بالای خط فقر بیاورد.

بهبود سهم دو دهک اول از درآمد جامعه

دو دهک اول که ۲۰ درصد پایین‌ترین افراد جامعه را راه اندازی خواهند داد، سهمشان از کل درآمد جامعه در سال‌های تازه بالاتر آمده است. به گفتن دقیق‌تر در فاصله سال‌های ۹۷ تا ۱۴۰۱ ، سهم دو دهک اول از کل درآمد جامعه از ۵.۸ درصد در سال ۹۷ به ۶ درصد در سال ۱۴۰۱ افزایش اشکار کرده است. در همین بازه وقتی نیز ضریب جینی با افت همراه بوده است. روال این دو متغیر در سال‌های تازه حاکی از یک همبستگی بین تغییرات آن‌ها است. در واقع می‌توان او گفت همزمان با برابرتر شدن توزیع درآمد در جامعه، سهم دو دهک اول از کل درآمد با بهبود اندکی روبه رو شده است.

منبع :


اکوایران