به گزارش خبرنگار فرهنگی مهتاب من از تنسیم،‌ امروز هفتم ماه صفر به روایتی شهادت امام حسن مجتبی(ع) است،‌ یکی از با اهمیت ترین و حساس‌ترین قسمت‌های تاریخی زندگی امام حسن مجتبی(ع) که مورد او گفت و گو و او گفت‌وگوی زیاد واقع شده است، ماجرای صلح آن حضرت با معاویه و کناره‌گیری اجباری ایشان از صحنه خلافت و حکومت اسلامی است. تا بحال کتاب‌های تعداد بسیاری در این عرصه و درمورد زندگانی امام حسن مجتبی(ع) انتشار شده، اما ساحت ادبیات از این نوشته چندان مملو نیست. در سال‌های تازه چند کتاب شاخص در این عرصه انتشار شده‌ است  که در روبه رو با مخاطب نیز خوش درخشیده‌اند.

در این گزارش به برخی از این آثار در حوزه ادبیات داستانی و غیرداستانی دقت داشته‌ایم.

ادبیات داستانی:‌

حاء سین نون،‌ نوشته سیدعلی شجاعی از نشر نیستان

کتاب «حاء. سین. نون»؛ زندگی امام حسن مجتبی(ع) را از وقتی که حضرت علی(ع) به شهادت رسید و خلافت او‌‌ اغاز شد تا روز شهادت ایشان برای ما به عکس می‌کشد. نوشته صلح محور مهم این کتاب است.

سیدعلی شجاعی در کتاب حاء. سین. نون با رفت و برگشت‌های راوی بین دو جبهه امام و معاویه و بازسازی و بازیابی اهداف، شخصیت معاویه، تصویری تازه از صلح امام به مخاطبانش مشخص می کند. وی در این کتاب به روایت و بازدید ۱۱ سال آخر زندگی امام حسن مجتبی (ع) که شامل ایام صلح و سپس شهادت ایشان است، پرداخته است.  او با توضیح دادن شخصیت حضرت و رفتارشان در برابر مکر معاویه، تلاش کرده تا مقداری از اسرار نهان و پوشیده‌ انتخاب‌های امام را برای ما آشکار کند.

درمورد تاریخ اسلام با موضوعیت ائمه و اهل بیت نوشتن، با وجود این که جذابیت‌هایی دارد اما در کل کار سخت و سختی است؛ به‌خصوص نحوه شخصیت‌پردازی و یا وقتی که نویسنده تلاش می‌کند از تخیل خودش، برای پربارتر شدن داستان منفعت گیری کند. در این شرایط نوشتن این چنین داستانی تبدیل می‌شود به راه رفتن روی لبه‌ی باریکی که هر لحظه امکان دارد از روی آن لیز بخورید و درصورت عدم دقت می‌تواند علتبه‌وجود آمدن حاشیه‌هایی شود که کل کار نویسنده را نیز زیر سوال ببرد.

با اهمیت ترین ویژگی کتاب حاء. سین. نون به سلامت جستن از روی همان لبه تیزی است. نام‌گذاری قشنگ و خلاقانه این رمان نیز یکی دیگر از ویژگی‌های قابل دقت این کتاب است.

این تاثییر درمورد‌ یکی از پیچیده‌ترین وقایع اسلام است که باتوجه به شرایط غیرعادی امام حسن مجتبی(ع) و مطلب صلح ایشان با یکی از بدنام‌ترین خلیفه‌های اسلام، با تحلیل‌های گوناگون و اظهار نظرهای متناقض، همراه بوده که همه این‌ها اشاره به حساسیت زیاد این نوشته برای نوشتن رمان دارد.این کتاب در واقع چهار ماه از زندگانی امام حسن(ع) را در برمی‌گیرد،‌ داستان به طوری تنظیم شده است که یک فصل در بین جبهه حق و باطل را به عکس می‌کشد،‌ مخاطب در یک فصل با جبهه امام حسن(ع) و در فصل سپس با جبهه معاویه یا اشقیا روبرو است. در فصول مربوط به امام حسن(ع)، راویان از یاران امام(ع) می باشند و در فصول مربوط به معاویه نیز افرادی چون عمرو‌عاص‌، معاویه،‌ عتبه بن ابى سفیان و… روایان ماجرا را راه اندازی خواهند داد.

این نویسنده از نزدیک به ۵۵ منبع عربی برای نگارش این تاثییر منفعت گیری کرده که  همه انها دست اول بوده و از منبع های معاصر به شمار نمی‌آیند.

انتشارات نیستان چاپ دوازدهم این تاثییر را به قیمت ۳۶ هزار تومان انتشار و در بازار نشر اراعه کرده است.

«گناه زیبایی»،  نوشته سید‌محمد سادات اخوی از انتشارات کتابستان معرفت

«گناه زیبایی»،  نوشته سید‌محمد سادات اخوی دیگر اثری است که در سال‌های تازه درمورد شخصیت امام حسن مجتبی و صلح او انتشار شده است،‌ این کتاب را انتشارات کتابستان معارفه در سال ۱۴۰۰ انتشار کرده است.

سادات اخوی در گناه زیبایی،‌ هم به مظلومیت امام حسن(ع) در طول تاریخ و کوششهای بنی‌امیه برای تخریب چهره ایشان پرداخته و هم ماجرای صلح و این که چه شد، امام به اجبار تن به صلح با معاویه دادند را تشریح کرده است.

در این داستان جوانی راهش را گم می‌کند و در مسیر زندگی به خرما‌فروشی به نام میثم برخورد می‌کند و روزگاری را با او هم‌مسیر و هم‌کلام می‌شود.

سادات اخوی درمورد این کتاب و ماجرای صلح امام حسن(ع) به تسنیم می‌گوید:  امام حسن(ع)  اساساً بنای بر جنگ داشتند، اما احترام به نظر جمعی گذاشتند چون دیگران نمی‌خواستند بجنگند، حتی به امام انها گفتند، اگر داخل جنگ شوی تو را می‌‌کشیم، حتی یاران نزدیک حضرت انها گفتند اگر تسلیم نشوی ما خودمان شما را قبل از جنگ می‌کشیم؛ به این علت حضرت تا آخرین لحظه‌ای که برایشان مقدور می بود، صلح نمی‌خواستند‌.تا این مدت هیچ اتفاقی نیفتاده می بود که معاویه به منبر می‌رود و می‌گوید هر آنچه که با حسن بن علی توافق کردیم زیر پای من است؛ حتی قولش برای در امان ماندن یاران امام حسن(ع) در کوفه را نیز زیرپا گذاشت و همه را شهید کرد. در منبع های شیعه و سنی نقل شده است که معاویه در سخنرانی خود در مسجد می‌گوید که مردم بدانید من  برای دین با شما نجنگیدم‌، بلکه برای دنیا و  ثروت‌های کوفه و مال و منال این کار را کردم.

«نشان حُسن» نوشته لیلا مهدوی از انتشارات کتابستان معرفت

یکی دیگر از آثار داستانی مرتبط با امام حسن مجتبی(ع)،‌ کتاب نشان حسن نوشته لیلا مهدوی است که انتشارات کتابستان معرفت آن را انتشار کرده است. مهدوی در این کتاب تلاش کرده تا به شیوه غیرمستقیم از دوران امام حسن(ع) روایت کند.

«نشان حسن»  در رابطه فرزندان امام حسین(ع) است،‌ طبق معمول مخاطب عام تنها با حضرت قاسم از بین فرزندان امام حسن(ع) آشنایی دارد،‌ اما علاوه بر ایشان،  به طور متقن و دقیق نام چند نفر از فرزندان ذکور و مونث امام حسن(ع) نیز در تاریخ آمده است. برای نمونه در کتاب «ارشاد» شیخ سودمند از حسن مثنی‌، عبدالله اکبر یا عمر،‌ قاسم‌بن‌حسن‌، عبدالله اصغر و دختر امام حسین(ع) و همسر حضرت سجاد(ع) می باشند،‌نام برده شده است.

از بین فرزندان امام حسن که در کربلا وجود داشتند،‌ همه می‌جنگند و شهید خواهد شد جز حسن مثنی که در هنگامی که قرار بوده سر از تنش جدا شود،‌ دایی‌اش که در سپاه یزید بوده امان‌نامه می‌آورد. 

«غنچه یاس کبود» نوشته هادی شریفی از انتشارات نیستان

غنچه یاس کبود نوشته هادی شریفی رمانی است راجع به امام حسن مجتبی علیه السلام که چاپ دوم آن در ۱۸۴ صفحه رقعی توسط نشر نیستان به بازار کتاب اراعه شده است. 

این تاثییر از داستان ازدواج حضرت علی(ع) با حضرت فاطمه(س) اغاز می‌شود و در ادامه با ماجرای ولادت امام حسن(ع) ادامه اشکار می‌کند، این تاثییر در ادامه با روایت ماجراهای تاریخی همانند غدیر خم، رحلت پیامبر اکرم(ص)، حضرت فاطمه (س) و شهادت حضرت علی(ع) ادامه اشکار می‌کند و در فصول پایانی نیز به شرح صلح امام حسن(ع) با معاویه و شهادت امام حسن(ع) می‌پردازد.

شریفی در این کتاب در کنار منفعت‌مندی از شیوه گفتن من راوی برای گفتن داستان خود و در کنار منفعت گیری از نثری موزون، با توانمندی، احادیث و روایات و نقل‌های اراعه شده در منبع های دینی و تاریخی درمورد زندگی ائمه را در خدمت متن داستانی کتاب درآورده است و همین مساله تبدیل این شده که داستان این کتاب با وجود این که روایت تاریخی شنیده شده‌ای دارد، برای مخاطب زیاد خواندنی شده و نگاه تازه‌ای به این قسمت از تاریخ اسلام را در دید مخاطبان تشکیل کند.

به حرف های شریفی این تاثییر با ویرایش «سید مهدی شجاعی» انتشار شده است. شریفی برای روایت تاریخی خود در این کتاب مخاطبش را به بیشتر از ۷۵ تاثییر دینی و تاریخی در این عرصه ارجاع داده است که در آنها منبع های روایی اهل سنت نیز به چشم می‌خورد و از ویژگی‌های این کتاب می‌توان ارجاع احادیث حوالی فضایل اهل بیت(ع) را به کتب اهل سنت دانست.

عشق در برابر عشق، امید کوره چی،‌کتابستان معرفت

فضای «عشق در برابر عشق» نمایانگر عادات و حرکت مردم عربستان با گذشت نیم قرن از اشاعه‌ دین اسلام بوده و ترسیماتی از شهر کوفه و فرهنگ و منش مردم آن نیز به دست می‌دهد.

«امید کوره‌چی» موفق شده است احادیث و موعظات امام حسن مجتبی(علیه‌السلام) را نیز در بستر قصه قرار دهد و به این ترتیب مخاطب علاوه بر خواندن اثری داستانی، با سخنان گهربار این امام بزرگوار نیز آشنا می‌شود. او هویت ایرانی خود را نیز به این داستان گره زده و قصه را حوالی شخصیت یک جوان ایرانی به نام هرمز شکل می‌دهد. هرمز دلش را به یکی از دختران عرب باخته است، اما نه هر دختری؛ معشوقه‌ی او دختر یکی از اشراف عرب است و هرمز رقیبان فرد دیگر نیز دارد. بالأخره بین او و یکی دیگر از رقبایش یک مسابقه‌ رزمی برقرار می‌شود تا هر کس که در این نبرد موفق شد، به گفتن برنده‌ی ماجرا انتخاب شود.

اما این تنها شرط خانواده‌ی دختر نیست. آن‌ها مهریه‌ای سنگین برای دخترشان قرار داده‌اند و آن به قتل رساندن امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) است. اینجاست که عشق در برابر عشق قرار می‌گیرد و هرمز باید بین ترور امام دوم شیعیان و رسیدن به عشق زندگی‌اش یکی را انتخاب کند.

غنچه دلتنگ، حسین سیدی ساروی، انتشارات معارف

غنچه دلتنگ چهارمین جلد از مجموعه سبک زندگی معصومین (علیه‌السلام) است که با منفعت گیری از منبع های روایی و تاریخی معتبر نوشته و اراعه شده است.

نگاه تازه و گفتن سیره کاربردی و سبک زندگی حضرت (علیه‌السلام)، کوتاهی مطالب، نثر لطیف و عاطفی و پیراسته از شعار و پرگویی در شناساندن آن راه دان‌های ارجمند به نوجوانان و جوانان، بازدید ۵۰۰ منبع جهت تدوین کتاب از جمله ویژگی‌های کتاب است.

آثار غیر داستانی:‌

 فراتر از قیام (مجموعه بیانات رهبر معظم انقلاب درمورد امام حسن مجتبی علیه‌السلام از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۹۷)

این کتاب مجموعه بیانات مقام معظّم رهبری درمورد حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام است که طی سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۹۷ توسط مقام معظم رهبری عیب شده است. از جمله ویژگی‌هایی که این کتاب را از دیگر آثار شبیه نزدیک می‌کند این است که:

الف. به علت شمول حداکثری بیانات می‌تواند به گفتن مرجع مورد منفعت گیری قرار گیرد.
ب. محتوای آن بر پایه سیر تاریخی عیب سخنرانی‌ها تنظیم شده است تا سیر تتبعی و یا تحول احتمالی دیدگاه معظم‌له برای مخاطب اشکار شود. این چنین از حذف مواردی که امکان پذیر تکراری به نظر همراه شوند، جلوگیری شود.
پ. فهرست موضوعی آن چهارچوب و نظام فکری معظم‌له درمورد ابعاد گوناگون زندگی امام حسن را برای مخاطب روشن می‌کند؛ چون به شیوه نمایه معکوس بر مبنای چکیده‌های استخراج شده از متن، تنظیم شده است. این تاثییر مشتمل بر هفت قسمت کلی با عناوین کلیات، شخصیت، سیر حکومت، بعد از حکومت، صلح، بعد از صلح و درس‌هایی از حکومت می‌باشد.

 صلح امام حسن علیه السلام، پر شکوه‌ترین نرمش قهرمانانه‌ تاریخ نوشته آیت‌الله شیخ راضی آل‌یاسین و ترجمه آیت‌الله العظمی سید علی حسینی خامنه ای(مترجم)،‌ انتشارات انقلاب اسلامی

کتاب با گفتاری نسبتاً مفصل از علامه عبدالحسن شرف‌الدین، رهبر شیعیان لبنان در نیمه دوم قرن قبل هجری قمری و پیشگفتار مختصر نویسنده درمورد تحقیق و کتابش اغاز می‌شود و بعد از پرداختی مختصر به زندگی‌نامه و سیره و سیمای حضرت امام حسن علیه‌السّلام به سراغ محور مهم او گفت و گو یعنی زندگی سیاسی پرفراز و نشیب ایشان می‌رود.

در قسمت‌های دوم و سوم که پیکره مهم تحقیق را شکل خواهند داد، سخن از موقعیت سیاسی اختصاصی آن روزگار و چرایی و چگونگی صلح و پیامدهای آن است؛ نویسنده با نگاهی ژرف به تحلیل داده‌های تاریخی و مدارک و اسناد معتبر پرداخته و عکس روشن و منسجمی از نوشته اراعه کرده است. در قسمت پایانی نیز قیاس‌ای مختصر و فشرده بین شرایط زمانه امام حسن با روزگار امام حسین علیهما‌السلام صورت گرفته است.

دو امام مجاهد (شش گفتار از رهبر معظم انقلاب در تحلیل مبارزات سیاسی حسنین (علیهماالسّلام))،‌  انتشارات انقلاب اسلامی

نوع نگاه معظم‌له در این شش گفتار، زیاد بدیع است و با این که در زمان عیب این بیانات در سن ۳۲ و ۳۳ سالگی بوده‌اند. منبع های روایی و تاریخی متعدّدی مورد منفعت گیری ایشان قرار گرفته است که سخنرانی ایشان را زیاد متفاوت از سخنرانی‌های معمول آن زمان و حتّی حال حاضر می‌کند و زیاد تر به جلسات علمی و درسی محقّقانه همانند است.

هم اینک این گفتارها بعد از ۴۴ سال با امید به افزایش معرفت جامعه اسلامی نسبت به سیره سیاسی ائمّه(علیهم السّلام) در اختیار عموم مردم انقلابی و متعهّد جامعه اسلامی قرار می‌گیرد.

کنوزالحکم و فنون الکلم (خطبه ها، کلمات قصار، مواعظ و مفاخر امام حسن مجتبی علیه السلام)علامه حاج سید محمد حسن میرجهانی رحمه الله،‌  انتشارات طوبای محبت

کتاب مورد قیمت «کنوزالحکم و فنون الکلم» تاثییر محدث خبیر، فقیه محقق آیت الله میرجهانی است که به کلمات گهربا و سخنان درر بار امام حسن مجتبی علیه السلام تعلق دارد. در این تاثییر بی بدیل ، خطبه‌ها، مواعظ، نامه‌ها و کلمات قصار حضرت جمع آوری شده است که برخی از قسمت‌های مهم کتاب عبارت است از:

دادخواهی امام حسن علیه السلام در روز ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه شریف
خطبه امام حسن علیه السلام برای مردم و خطباء اهل شام
جواب امام حسن علیه السلام به سوالات حضرت خضر علیه السلام
کلمات قصار امام حسن علیه السلام
کرامات امام حسن علیه السلام به سائل
مواعظ امام حسن علیه السلام قبل از شهادتشان
مفاخره امام حسن علیه السلام بر معاویه و یارانش

این تاثییر گرانمایه با مراعات نگه داری کامل امانت در اصل متن ، تلاش کرده با ویرایش اجمالی و تبویب و ذکر منبع های، با مقصد نشر معارف امام حسن علیه السلام تقدیم علاقه‌مندان فرهنگ اهل بیت علیه السلام شود.

صلح امام حسن علیه السلام، شهید مرتضی مطهری، انتشارات صدرا

 کتاب صلح امام حسن علیه السلام که بخشی از کتاب سیره ائمه اطهار علیهم السلام تاثییر استاد مطهری است، حاصل دو جلسه او گفت و گو و انتقاد در این نوشته در انجمن اسلامی پزشکان در دهه ۱۳۵۰ و قبل از انقلاب اسلامی است. در این کتاب شرایط زمان امام حسن علیه السلام که تبدیل این صلح شد و نیز مواد صلحنامه تشریح شده است و این که این مواد به سود جبهه امام حسن علیه السلام می بود و یقیناً معاویه نقض پیمان کرد و به آن عمل نکرد و این کار عرصه قیام امام حسین علیه السلام را فراهم کرد. در این کتاب با تحلیل تاریخی دقیق آن متفکر شهید آشنا می‌شوید.

زندگانی امام حسن مجتبی علیه السلام،  سید هاشم رسولی محلاتی، انتشارات بوستان کتاب

امام حسن مجتبى (علیه‌السلام) نیز یکى از امامان معصوم (علیه‌السلام) است که مطالعه زندگى ایشان آموزه‏‌هاى فراوانى از معارف دینى و انسانى را به دست مى‏‌دهد. در این‏ باره کتاب‏‌هاى فراوانى نوشته شده اما در تاثییر حاضر، مؤلف با نثرى روان و استناد به منبع های کهن، در دوازده فصل، همه جنبه‏‌هاى زندگىِ این امام معصوم (علیه‌السلام) را کاویده است.

 تحلیلی از زندگی سیاسی امام حسن مجتبی علیه السلام،سیدجعفر مرتضی عاملی با ترجمه محمد سپهری، انتشارات بوستان کتاب

سلوک سیاسىِ امام حسن مجتبى (علیه‌السلام)، فراز برجسته تاریخ اسلام و مقطعى زیاد پرنکته و درس‌‏آموز است. اما مورخان و تحلیل‏گران کمتر به آن همت گماشته و در معرفى ایشان زیاد تر به نقل حوادث و وقایع عادى پرداخته‏‌اند.

ولى در تاثییر حاضر، مؤلف با تسلط بر منبع های تاریخى، جنبه‏‌هایى از حیات سیاسى آن حضرت را در ۳ مقطع مهم تاریخ، بررسى و تحلیل کرده است: در عهد رسول‏‌خدا(ص)، در عهد شیخین و در عهد عثمان.

بعد از چهل سال، حمید سبحانی صدر، واژه‌پرداز اندیشه

«بعد از چهل سال» گزارشی است مستند از عرصه‌های اجتماعی و سیاسی صلح امام حسن (علیه‌السلام) که تبدیل انتقال حکومت اسلامی از اهل بیت پیامبر(ص) به جریان سلطنتی بنی‌امیه در ابتدای سال ۴۱ هجری شد.

از ویژگی‌های این کتاب آن است که نگارش آن تلفیقی از نثر گزارشی و ادبی است. آنجا که تاریخ مستند گزارش می‌شود از نثری روان منفعت گیری شده و آنجا که به تحلیل می‌پردازد با قلمی ادبی، مخاطب را با متن کتاب دچار می‌سازد. در واقع در نگارش «بعد از چهل سال» تاحدودی از سبک نگارشی کتاب «فتح خون» شهید آوینی الهام گرفته شده و متن‌های تحلیلی از زبان راوی روایت‌گری شده است.

از دیگر خصوصیات شاخص بعد از چهل سال، شخصیت‌شناسی افرادی است که قبل و سپس از صلح امام (علیه‌السلام) نقشی آفریده‌اند و شخصیت هرکدامشان، گفتن‌گر یک جریان فکری و سیاسی در فتنه‌های امروز است. در واقع کوشیده‌ایم، شخصیت‌های آن روزگار را آیینه‌ای برای تماشای ماهیت سران و شخصیت‌های مؤثر در این روزهای جامعه دینی‌مان قرار دهیم تا خط سیر تصمیمات و عملکردهایشان و تأثیر آنها در سرنوشت این سرزمین، آشکارتر شود.

  کریم آل عبا، محسن نعماء، جمکران

کتاب کریم آل عبا در نظر دارد قطره‌ای از دریای معنویت امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) به عکس کشیده است. این کتاب برای گروه سنی نوجوان نوشته و در گروه عناوین «گنجشک‌های جمکران» چاپ شده است.

انتهای مطلب/