به گزارش خبرنگار فرهنگی مهتاب من از تنسیم، در بین آثاری که درمورد حافظ نوشته شده و تلاش دارند به شرح غزل‌های خواجه شیراز بپردازند، کتاب “گمشده لب دریا”، نوشته تقی پورنامداریان قدری نزدیک با ساختاری متفاوت انتشار شده است. 

این کتاب که به تازگی چاپ ششم آن از سوی نشر سخن در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است، تلاش دارد بیشتر از آنکه به شرح ابیات دیوان حافظ بپردازد_چنانکه آثار شبیه قبل و پسین این چنین کرده‌اند_ تصمیم دارد روشی موثر را در روبه رو با اشعار حافظ به مخاطب خود آموزش دهد تا از آن طریق، مخاطب بتواند در غزل‌های گوناگون بخشی از حلاوت کلام خواجه شیراز را دریابد. 

منظور از روش، آموزش قاعده و قانون خاص نیست، بلکه مراد نویسنده نشان دادن ساختار اشعار حافظ، ظرائف و چگونگی تلذد ادبی از کلام شاعر است. پورنامدارین در این کتاب به طور کلی به اشعاری از حافظ پرداخته که اصطلاحاً دیریاب می باشند یا دارای ظرائف و لطایف خاص. او در خلال پرداختن به این اشعار، ابیات بی‌شمار فرد دیگر را نیز شرح می‌دهد.

نویسنده اصرار دارد که برای راه یافتن به جهان باشکوه کلمات شاعر، باید سلسله روابط معنایی در طول هر غزل را در نظر داشت. او اصرار دارد که مشکل شعر حافظ را تنها با دریافت این سلسله معانی نهان مرتبط می‌توان حل کرد. 

نویسنده در قسمت دیگر کتاب بر این باور است که خواجه شیراز، حجم وسیعی از معنی و دقایق کلامی و هنر شاعری را در ظرف کوچک غزل گنجانده است؛ به این علت مخاطب نباید از هراس متهم شدن به خیالبافی یا به کار بستن روشی غیر علمی، از تلاش برای دریافتن این معانی و ظرائف پرهیز کند.

از دیگر قسمت‌های خواندنی “گمشده لب دریا”، به ساختار غزل‌های حافظ تعلق دارد؛ بحثی پردامنه که تا بحال آثار بسیاری تلاش کرده‌اند به آن بپردازند. پورنامداریان در این قسمت با تأثیرپذیری شعر حافظ از ساختار آیات قرآن اشاره می‌کند.

برخی حافظ‌پژوهان اعتقاد دارند ساختمان غزل‌های حافظ از نظر استقلال و تنوع مضامین بیشتر از هر چیز متأثر از آیات قرآن کریم است و این پیروی را آگاهانه می‌دانند و توجیه هنری می‌کنند. با این حال، پورنامداریان معنقد است تأثیرپذیری او آگاهانه نبوده است؛ چراکه این نوع پیروی بدون در نظر گرفتن زمینا‌های جهت‌ساز، تبدیل به وجود امدن شعری پریشان می‌شد. 

“گمشده لب دریا” که هم‌نام با کتابی از غلامحسین ساعدی نیز هست، عنوانی انتخابی از بیتی از خواجه شیراز است: «گوهری کز صدف کون و مکان بیرون است/طلب از گمشدگان لب دریا می‌کرد». 

در کل می‌توان او گفت، در کتاب “گمشده لب دریا”، به طور و ظرایف هنری در شعر حافظ نیز پرداخته شده و علاوه بر اشاره به کلیات شیوه‌ تعبیر و گفتن، به موسیقی، تناسب معنی واژگان، تناظرهای پوشیده‌ی خطی یا لفظی، تداعی مضمون و معنی و فضاسازی مشابه با عواطف، نیز اشاره شده است.

 پورنامداریان با بازدید ساختار، پیوند معنایی و تاویل، مفاهیمی نظیر التفات و انسجام و پیوند باطنی ابیات و ساختار غزل‌های حافظ را نیز مد نظر قرار داده و از مجرای خوانش شعر حافظ با مروری بر آنچه گذشت، قسمتی از کتاب “گمشده لب دریا” را به شعر کلاسیک و شعر حافظ در او مباحثه با متن و تاویل تعلق داده است.

وی در آخر به تفسیر و تاویل نخستین غزل دیوان نیز پرداخته و یادداشت‌هایی را در کنار مآخذ، فهرست اظهار، نام کتاب‌ها و فهرست راهنمای مطالب مورد او گفت و گو، جهت منفعت گیری‌ی هر چه بهتر از کتاب “گمشده در دریا” که “تاملی در معنی و صورت شعر حافظ” می‌باشد، اراعه کرده است.

انتهای مطلب/