به گزارش مهتاب من از تنسیم،‌ در دنیای امروز، با گسترش فناوری‌های دیجیتال و هوش مصنوعی، نیاز به سواد رسانه‌ای به گفتن یک توانایی حیاتی برای کودکان بیشتر از پیش حس می‌شود. سواد رسانه‌ای به توانایی تحلیل و برسی اطلاعات رسانه‌ای و منفعت گیری مسئولانه از آن‌ها اشاره دارد. گسترش عرصه ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی در کنار مزایای بی‌شمار آن، چالش‌های جدی و بنیادینی را برای کودکان و حقوق آنان پدید آورده است. نگرانی عمده والدین از دسترسی به محتواهای نامناسب و ربط کودکان با افرادی غیر متعادل و نیز سوء منفعت گیری جنسی و مالی، علتشده است، از سوی والدین محدویت‌های جدی در دسترسی به این ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی برای کودکان تشکیل شود که در واقع این کار حقوق صریح آنان در کنوانسیون‌های گوناگون بین‌المللی منجمله کنوانسیون حقوق کودک را نقض می‌کند. برای ممانعت از نقض این حقوق، آموزش سواد رسانه‌ای می‌تواند پشتیبانی کار والدین قرار گیرد.

آموزش سواد رسانه‌ای به طور عمومی و در مدارس و از سنین پایین، ضمن رفع کردن نگرانی نهاد خانواده از سوء منفعت گیری از کودکانشان، می‌تواند عاملی برای تحقق حقوق اساسی آنان در دسترسی به اطلاعات و رسانه‌ها در عرصه فضای مجازی باشد و عرصه‌ رشد و گسترش فکری کودکان را نیز فراهم کند. در این فضا، نوشته صیانت از حقوق کودکان در عصر هوش‌مصنوعی، قضیه‌ای در خور دقت است که باید از سوی دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی مورد حمایتقرار گیرد. این روزها پرسشی مهم در بین پژوهشگران حوزه کودک بوجود آمده است و آن هم این است که؛ چطور می‌توان به کودکان سواد رسانه‌ای را آموزش داد تا در عصر هوش مصنوعی، به مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان محتواهای رسانه‌ای هوشمند تبدیل شوند؟

سواد رسانه‌ای شامل مجموعه‌ای از توانایی‌ها است که به افراد این اجازه را می‌دهد تا محتواهای رسانه‌ای را تحلیل کنند، معانی نهفته آن‌ها را فهمیدن کرده و تصمیمات آگاهانه‌ای درمورد مصرف و تشکیل محتوا بگیرند. این توانایی‌ها شامل: ۱ ـ تحلیل محتوا: یعنی توانایی شناسایی منبع های معتبر و تحلیل محتوای اراعه شده.۲ ـ تفکر انتقادی: یعنی بازدید و برسی اطلاعات و تشخیص سوگیری‌ها.۳ ـ مسئولیت اجتماعی: یعنی فهمیدن اثرات رسانه بر جامعه و فرد.

حال در این اینجا باید چند راهکار علمی را بازدید کرد، به‌گفتن مثال؛

۱ ـ برنامه‌های آموزشی دقیق و روزآمد و علمی در مدارس و پیش دبستانی‌ها: کشورهای همچون فنلاند و کانادا برنامه‌های جامع سواد رسانه‌ای را در دروس مدرسه‌ای خود گنجانده‌اند. این برنامه‌ها برای کودکان زیر ۸ سال اغاز می‌شود و کودکان یاد می‌گیرند که چطور اطلاعات را جستجو، برسی و منفعت گیری کنند.

۲ ـ آموزش در زیست بوم آنلاین و منبع های دیجیتال: در همین جهت پلتفرم‌هایی همانند عقل سلیم «Common Sense Media» و هوشمند «MediaSmarts» در کانادا، منبع های و دوره‌های آموزشی برای کودکان و والدین اراعه خواهند داد تا به آن‌ها در گسترش سواد رسانه‌ای پشتیبانی کنند.

۳ ـ شراکت جدی و مستمر والدین و نهاد خانواده: تشویق والدین به شرکت در کارگاه‌های آموزشی و منفعت گیری از ابزارهای دیجیتال برای همراهی با کودکان در فضای آنلاین.

۴ ـ پروژه‌های تعاملی برای کودکان: در برخی کشورها، پروژه‌های تعاملی که کودکان را در فرایند تشکیل محتوا و داستان‌نویسی دیجیتال دچار می‌کند، به گفتن ابزاری موثر برای یادگیری سواد رسانه‌ای شناخته شده است.

مقصد آموزش این توانایی حیاتی و مهم به کودکان این است که به آنها پشتیبانی کند تا به مصرف‌کنندگان با هوش رسانه تبدیل شوند، توانایی‌های تفکر انتقادی خود را گسترش دهند؛ منبع های قابل ‌اعتمادی برای دریافت اطلاعات را اشکار کنند و عقاید خود را با احترام گفتن کنند.

یادگیری این سواد این چنین به کودکان پشتیبانی می‌کند تا توانایی‌های شهروندی را گسترش دهند. مقصد دیگر آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان، تشکیل توانایی تعامل با رسانه‌ها و افراد دیجیتال در بستر رسانه است به شکلی که کودک سیستم‌ها، ساختارها، نظرات و محتواهای دیده و شنیده خود را مطابق بر فرهنگ خانوادگی و اجتماعی خود بازدید کرده و جواب دهد.

آموزش سواد رسانه‌ای توانایی‌هایی را در اختیار کودکان و به‌خصوص دانش‌آموزان قرار می‌دهد که به آن‌ها پشتیبانی می‌کند تا در درجه اول درمورد رسانه‌ها و اطلاعات حاضر در آن‌ها تفکر انتقادی داشته باشند. سپس دیگر توانایی‌های نرم موردنیاز قرن بیست و یکم همانند خلاقیت، همکاری و ارتباطات و این چنین افزایش توانایی‌های سواد دیجیتال از طریق تعامل با رسانه‌ها، اطلاعات و فناوری را پرورش می‌دهد.

یادمان باشد که آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان در عصر هوش مصنوعی نه تنها یک الزام است، بلکه به آن‌ها پشتیبانی می‌کند تا در یک دنیای پر از اطلاعات متنوع و گاه گمراه‌کننده، به مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان آگاه تبدیل شوند. با منفعت‌گیری از ازمایش ها موفق کشورهای دیگر و تشکیل برنامه‌های آموزشی مشابه با نیازهای روز، می‌توان نسل جدیدی از افراد آگاه و مسئول را پرورش داد که توانایی تشخیص و تحلیل اطلاعات را داشته باشند.

نوشته: محمدمهدی سیدناصر ـ  مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان

انتهای مطلب/