مهاجرت از جمله مسایلی است که از دیرباز در جوامع انسانی وجود داشته و سابقه آن به شکل‌گیری اولین جوامع بشری و گسترش شهرنشینی بازمی‌گردد.

درمورد علل و عوامل مهاجرت مسایل گوناگونی دخیل می باشند که عمدتا به سه دسته کلی شامل عوامل دافعه، عوامل واسطه و عوامل جاذبه تقسیم میشوند.

وجود جنگ و ناامنی، فقر و مشکلات اقتصادی، بیکاری و نبوده است امنیت شغلی و نارضایتی از شرایط حاضر در کشورهای مبدا از جمله دلایلی می باشند که در مهاجرت گروهی انسانها تاثییر مستقیم دارند. هر سرزمین بر پایه سیاست داخلی خود، قوانین و شرایط مشخصی برای پذیرفتن مهاجر دارد و این قوانین بایستی توسط متقاضیان مهاجرت تمکین شوند.

با دقت به آنچه حرف های شد، افراد می‌توانند مطابق شرایط خاصی و با طی کردن مرحله های، به روش قانونی به سرزمین دیگر مهاجرت کنند. در کنار مهاجرت قانونی، برخی افراد به دلایل گوناگون به روش غیرقانونی مهاجرت می‌کنند. 

مهاجرت غیرقانونی به شرایطی حرف های می‌شود که فرد یا افراد بدون طی کردن مرحله های قانونی داخل خاک یک سرزمین خواهد شد یا این که بعد از پایان ویزا بدون تمدید مجوزهای قانونی در آن سرزمین باقی می‌همانند. در شرایط جاری بدلیل گسترش جنگ و ناامنی، مهاجرت غیرقانونی ترویج یافته و به یکی از مشکلات دولتها تبدیل شده است. شدت گرفتن مهاجرت غیرقانونی و داغ شدن بازار قاچاقچیان انسان، کشورها را وادار می‌کند که برای جلوگیری از ورود بی‌رویه افراد، تمهیداتی اندیشیده و سیاستهای پیشگیرانه‌ای اتخاذ کنند. این نوشته علاوه بر مشکلات اجتماعی، در حوزه های گوناگون همانند فرهنگ، سیاست، اقتصاد و امنیت نیز تاثییر مستقیم دارد.

کشورهای گوناگون برای پیشگیری از ورود زیاد تر کشورها در عرصه مهاجرین غیرقانونی نگرانی های امنیتی نیز دارند، علت این نوشته گسترش فعالیت گروههای تروریستی در بین مهاجرین غیرقانونی است.بی‌رویه مهاجرین غیرقانونی از روشهای مختلفی منفعت گیری می‌کنند. تحکیم مرزهای زمینی شامل ساخت دیوار مرزی، کشیدن سیم خاردار و افزودن پاسگاه های مرزی و این چنین منفعت گیری از تکنولوژی‌های تازه همانند دوربین‌های مداربسته و دید در شب بخشی از این عمل های است. برخی کشورها نیز با ساختن اردوگاه و بازداشتگاه مرزی تلاش می‌کنند مهاجرین غیرقانونی را به نحوی مدیریت کنند. مجازات قاچاقچیان و کارفرمایانی که از مهاجرین غیرقانونی منفعت گیری می‌کنند نیز یکی دیگر از روشهای جلوگیری از مهاجرت غیرقانونی است. با وجود پیشگیری کشورها از مهاجرت غیرقانونی، همه ساله هزاران نفر از راههای گوناگون داخل کشورها خواهد شد. در ادامه به قوانین سختگیرانه‌ای  که برخی کشورها برای مقابله با مهاجرت غیرقانونی دارند، اشاره می شود:

１.استرالیا : این سرزمین نسبت به دیگر کشورها قوانین و مقررات سختگیرانه‌تری در عرصه مهاجرت غیرقانونی دارد.  مطابق قوانین استرالیا همه افرادی که به روش غیرقانونی و از راههای گوناگون(دریایی یا هوایی) به استرالیا می‌رسند، بازداشت شده و به جزایر اطراف استرالیا منتقل خواهد شد و اجازه وجود در خاک استرالیا را ندارند. جزیره مانوس، نائورو و پاپوآ نامهایی آشنا برای آندسته از مهاجرین غیرقانونی است که استرالیا را بعنوان مقصد مهاجرت خود انتخاب کرده‌اند. این افراد امکان پذیر ماهها و یا سالها در این جزایر و در شرایط زیاد سخت چشم به راه بمانند، ازین‌رو زندگی در شرایط سخت و بلاتکلیفی درازمدت یکی از سختگیرانه‌ترین قوانین است که بازدارندگی بالایی نیز دارد.

کتاب «رفیقی نه مگر کوهستان» تاثییر بهروز بوچانی، نویسنده کرد ایرانی، سرگذشت یک مهاجر غیرقانونی است که سالها در انتظار پذیرفتن اقامت استرالیا در جزیره مانوس دچار بوده است. این کتاب برنده جوایز متعدد بین‌المللی شده و روایتی واقعی از سختیهای مهاجرت غیرقانونی به استرالیا است. نویسنده کتاب از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷ در جزیره مانوس(در نزدیکی استرالیا) زندانی و چشم به راه دریافت اقامت استرالیا می بود و در نهایت موفق نشد داخل خاک استرالیا شود و شهروند نیوزیلند شد. ２.عربستان سعودی: این سرزمین سیاست‌های روشنی در روبه رو مهاجرت غیرقانونی دارد. اخراج سریع، جریمه نقدی و مجازات از جمله با اهمیت ترین سیاستهای عربستان درمورد مهاجرت غیرقانونی است. این سرزمین همه ساله عملیات‌های گسترده‌ای برای شناسایی و اخراج سریع مهاجرین غیرقانونی انجام می‌دهد. از نظر دیگر کارفرمایانی که از مهاجرین غیرقانونی منفعت گیری کنند با جریمه‌های سنگین مالی و مجازات کیفری روبرو خواهد شد، برای همین طبق معمول کارفرمایان عربستان مایل به استخدام مهاجرین غیرقانونی نیستند. عربستان سعودی با این روال توانسته است ورود غیرقانونی را بخوبی کنترل کرده و از آن جلوگیری کند.

３.ایالات متحده آمریکا: آمریکا بر خلاف فکر افکار عمومی، قوانین بشدت سختگیرانه‌ای در عرصه مهاجرت غیرقانونی دارد. این سرزمین سازنده یکی از طویل‌ترین دیوارهای مرزی جهان است که در مرز با مکزیک ساخته شده است. رکن اساسی سیاست آمریکا در عرصه مهاجرت غیرقانونی، «ورود سخت» است، به شکلی که داخل شدن به آمریکا سخت‌ترین شرایط را در جهان دارد. علاوه بر دیوار مرزی، نظارت ۲۴ ساعته پلیس، پاسگاههای متعدد و بکارگیری پهپادها و دوربینهای مدرن، ورود به خاک آمریکا را تقریبا غیرممکن کرده است.

آمریکا هم در ورود غیرقانونی و هم در دیپورت و بازداشت، قوانین زیاد سختگیرانه‌ای دارد. ４.روسیه: این سرزمین نیز شرایط شبیه آمریکا را دارد و از ورود غیرقانونی بشدت جلوگیری می‌کند. روسیه با سیاست اخراج سریع در عرصه مهاجرین غیرقانونی، توانسته است قسمت عمده این نوشته را حل کند.  پلیس روسیه و نیروهای اطلاعاتی این سرزمین مهاجرین غیرقانونی را به شدت شناسایی و بازداشت می‌کنند. در برخی موارد امکان پذیر فرد برای همیشه از ورود به روسیه منع شود. این سرزمین علاوه بر اخراج سریع، جریمه‌های سنگین و بازداشت و زندان را نیز بعنوان ابزار بازدارنده منفعت گیری می‌کند. ۵.انگلیس: جلوگیری از ورود مهاجران غیرقانونی به انگلیس به یکی از سیاست‌های مهم دولت های گوناگون اروپایی از جمله ریشی سوناک نخست‌وزیر این سرزمین تبدیل شده است، دولت انگلیس تا به حال چندین دفعه از هزینه سنگین اقداماتی که برای مقابله با مهاجرانی که به طور غیرقانونی برای خواست پناهندگی داخل این سرزمین خواهد شد، سخن به بین آورده و اظهار کرده می بود که این هزینه به یک بار مالی غیرقابل تحمل تبدیل شده است. بر پایه این لایحه که به لایحه رواندا مشهور شده، دولت بر پایه یک برنامه پنج ساله، پناهجویانی را که به بریتانیا داخل خواهد شد به رواندا خواهد فرستاد تا خواست پناهندگی‌شان از آنجا به جریان بیفتد. بر پایه این لایحه، حتی در صورت موافقت با تقاضای پناهندگی، پناهجویان اجازه اقامت در رواندا را دریافت می‌کنند و امکان انتقال به بریتانیا را ندارند.

انگلیس بعد از جدا شدن از اتحادیه اروپا، سیاست های سختگیرانه تری در عرصه ورود مهاجرین اتخاذ کرده است و بعنوان یکی از کشورهایی که سخت ترین شرایط را برای مهاجرین غیرقانونی دارد، شناخته می شود. ۶.ژاپن: قوانین سخت برای پذیرفتن پناهندگان و دیپورت سریع از جمله عمل های ژاپن برای جلوگیری از مهاجرت غیرقانونی است. بر پایه قوانین مهاجرتی ژاپن، ورود و اقامت غیرقانونی در این سرزمین جرم محسوب می‌شود و مهاجرینی که بدون ویزا یا با مدارک جعلی داخل ژاپن خواهد شد، امکان پذیر با برخوردهای قانونی سختی روبه رو شوند. ژاپن طبق معمولً مهاجرین غیرقانونی را به کشورهای مبدأ خود اخراج می‌کند. این افراد از لحظه‌ای که توسط مقامات مهاجرتی شناسایی شوند، داخل فرایند دیپورت خواهد شد و تا زمان اخراج، طبق معمولً در بازداشتگاه‌های اختصاصی‌ای نگهداری خواهد شد. در صورت اخراج، مهاجرین غیرقانونی امکان پذیر برای مدتی طویل، به‌طور معمول ۵ تا ۱۰ سال، از ورود مجدد به ژاپن منع شوند. این زمان امکان پذیر در موارد خاصی، همانند ارتکاب جرم، افزایش یابد. در موارد شدیدتر، مهاجرین غیرقانونی امکان پذیر علاوه بر اخراج، با جریمه مالی و حتی حبس نیز روبه رو شوند. مجازات‌های نقدی می‌تواند از ۳۰۰,۰۰۰ ین به بالا باشد، و در برخی موارد خاص، حتی تا چندین ماه حبس نیز اعمال می‌شود. ۷.مالزی: این سرزمین توانایی چندانی برای مدیریت مرزها ندارد، برای همین عده بسیاری مهاجر غیرقانونی داخل خاک این سرزمین خواهد شد. مالزی در طول سال طی چندین مرحله عملیات‌های گسترده‌ای برای بازداشت مهاجرین غیرقانونی انجام می‌دهد و بعد از بازداشت، طبق معمول مهاجرین غیرقانونی برای مدتی زندانی شده و سپس به دادگاه فراخوانده خواهد شد.

این سرزمین تلاش می‌کند با بازداشت و دادگاهی کردن افراد، از لحاظ روانی افراد را به درجه ای از بلاتکلیفی و استیصال رساند که برای بار دیگر به این سرزمین نیایند. ۸.کشورهای حوزه خلیج فارس: این کشورها نظام اسپانسرینگ یا کفالت را انتخاب کرده‌اند. مطابق این نظام، کارفرمایان می‌توانند برای مهاجرین خواست داده و آنها را تحت تکفل خود بگیرند. ازین‌رو وجود مهاجر به ادامه کار با کارفرما منوط می‌شود و چنانچه کارفرما نخواهد، مهاجر به شدت دیپورت می‌شود. ۹.ترکیه: ترکیه به علت موقعیت جغرافیایی خود، به یکی از گذرگاه‌های مهم مهاجرین و پناهجویانی که تصمیم رفتن به اروپا را دارند، تبدیل شده است. از همین رو، این سرزمین قوانین خاصی برای مهاجرین غیرقانونی تدوین کرده است.در کل، ترکیه سیاستی ترکیبی از برخوردهای قانونی سختگیرانه و برنامه‌های حمایتی برای مدیریت بحران مهاجرتی اتخاذ کرده است. این سیاست‌ها در عین تلاش برای جلوگیری از ورود غیرقانونی و اخراج مهاجرین، به علت فشارهای بین‌المللی و حالت خاص پناهجویان سوری، در برخی موارد جنبه‌های انسانی و حمایتی نیز به خود گرفته است. یونان، مجارستان، ایران و پاکستان در ربط با قوانین سختگیرانه مهاجرتی در درجات پایین‌تر این لیست قرار دارند. با دقت به آنچه حرف های شد، می‌توان او گفت که جلوگیری از ورود، بازداشت، (تبعید) دادگاهی و اخراج از جمله روشهای مرسوم کشورهای گوناگون برای کنترل و مدیریت مهاجرت غیرقانونی توسط کشورها است. جمهوری اسلامی ایران از جمله کشورهایی است که جمعیت کثیری از مهاجرین را در خود جای داده است. در قیاس با کشورهای اروپایی و آمریکایی، ایران به مراتب میزبان جمعیت بیشتری از مهاجرین بوده و هست.

در یکسال تازه ایران نیز بدلیل ورود بی‌رویه مهاجرین غیرقانونی، ناچار به جلوگیری از این مسأله شده و سیاست برگشت مهاجرین غیرقانونی را در پیش گرفته است. ناگفته نماند که جمعیت عظیمی از مهاجرین ساکن ایران به روش قانونی زندگی می‌کنند و فقط افرادی که بدون مجوزهای قانونی و از مسیر قاچاق داخل این سرزمین شده‌اند، به کشورشان بازگردانده خواهد شد.

منبع :


فارس