به گزارش مهتاب من از تنسیم، نشست نقد و بازدید کتاب «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» نوشته حجت‌الاسلام سیدسعید لواسانی، یکشنبه (یازدهم آذر ۱۴۰۳) با وجود ، میثم مهدیار، مهدی محمدی، محمدامین سلیمی و نویسنده کتاب در سرای اهل قلم برگزار شد.

زایش فکر و اندیشه را در دانشگاه‌ها از دست داده‌ایم

میثم مهدیار در این نشست او گفت: ما به کتاب‌هایی از جنس «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» نیاز داریم. در دهه ۶۰ میلادی برادران پاکستانی در کنفرانس آموزشی مکه دغدغه‌ای را نقل کردند و در حوزه علم، آموزش اسلامی و غیراسلامی مطرح نوشته شد. ما برای حل مسائل به نگاه اسلامی نیاز داریم یا دنیا را متفاوت می‌فهمیم. اسماعیل فاروقی ایده انجمن اسلامی را تاسیس کرد و نشریه آنها یکی از نشریات معتبری است که در آمریکا انتشار می‌شود. این چنین علی شریعتی قبل از انقلاب این نظریه را نقل کرد و افرادی نیز سپس از انقلاب اسلامی ایران دغدغه‌هایی این‌این چنین را پیگیری کردند.، اما به طور کل این قضیه در جنگ علوم انسانی به محاق رفت و در دهه هفتاد انشقاقی شکل گرفت. از اغاز دهه هشتاد او گفت و گو دانشگاه اسلامی و… ذیل او گفت و گو آزاداندیشی شکل گرفت که اینها را در یک خط می‌توان جستوجو کرد.

او گفت: اساساً قضیه بد فهمیده شده است، ما فهمیدن درستی از علوم انسانی یا علوم اجتماعی در جامعه‌شناسی اشکار نکردیم. فکر این می بود که مبانی پارادایمی در اتاق‌های دربسته تشکیل و بر پایه آن مسائل و مشکلات سرزمین حل شود. اینجا یک فهمیدن آزمایشگاهی از علم اغاز شد، این در صورتی است که ما باید علتعلوم انسانی اسلامی را فهمیدن کنیم و بدانیم که علوم انسانی مدرن چه ماجرایی دارد و چه نسبتی با تاریخ دارد. من فکر می‌کنم که ما تا این مدت در ۱۹۶۰ کنفرانس مکه و یا در انقلاب فرهنگی مانده‌ایم و قدمی پیش نیامده‌ایم. کتاب «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» از این جهت مهم است.

مهدیار در ادامه گفت: حجت‌الاسلام سیدسعید لواسانی، مولف کتاب به علت مسئولیتی که به گفتن امام جمعه لواسانات داشت، این نوشته ذهنش را مشغول و برای ازمایش ها آنجا مبنای الهیاتی تدوین کرد. این نقطه قوت کتاب است که زیاد به آن نیاز داریم. به زعم من این رویکرد علم اسلامی است؛ مسلمانی که دچار قضیه اجتماعی و فرهنگی می‌شود و به طور‌بندی می‌رسد و آن را منقح می‌کند تا بقیه نیز با آن ربط برقرار کنند. ما باید ازمایش ها تاریخی خودمان را صورت‌بندی کنیم. 

وی در ادامه با اشاره به این مسئله که نظام آکادمیک ایران از تاریخ منقطع است، او گفت: کاترین لمپتون تنها جامعه‌شناسی می بود که ایران را یک دور کامل گشت و کتاب «مالک و زارع» را نوشت. او چندین کتاب در رابطه تاریخ ایران دارد، اما نظام دانشگاهی در ایران نسبت به این مسائل بی‌دقت است، حتی حوزه علمیه نیز فارغ از تاریخ است. در حوزه علمیه نیز تاریخ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی اسلام، قبل از اسلام و سپس از اسلام و ایران برایشان قضیه نیست. با این دست‌فرمان نمی‌توانیم مدعی دانش باشیم. ما دانشگاه و حوزه علمیه زیاد داریم، اما علم نداریم. ما زایش فکر و اندیشه را در دانشگاه از دست دادیم.

این جامعه‌شناس اضافه کرد: مزیت کتاب «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» این است که مولف ازمایش ها خویش را گفتن کرده است. تلاش او برای صورت‌بندی اتفاقات در لواسان و فساد پیچیده، ترک مسئولیت و نشستن و نوشتن ستودنی است. از این دست کارها باید روال شود، روالی که در عرصه مدیریتی اتفاق می‌افتد. اکنون روال این‌گونه است که هر مدیری که می‌رود، تجربیاتی را که با پول بیت‌المال کسب کرده، با خود می‌برد. پیشرفت یعنی ازمایش ها انباشت شود و به طور مکانیزم اجتماعی اتفاق بیفتد و افراد بر روی این مکانیزم حرکت کنند. گسست ازمایش ها قبلی جهت‌ساز فساد است.

مهدیار در قسمت فرد دیگر از سخن خود به گفتن پیشنهاداتی برای ویرایش کتاب اراعه پرداخت و در ادامه گفت: بهتر آن می بود که پرونده‌ها به طور تاریخی مطرح شود و نگاه جاری در کتاب «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» ناظر بر پیچیدگی‌های آنها گفتن شود. یقیناً احتمالا جلد دوم کتاب به این سمت و سو برود که خود روایت‌ها به شکل تاریخی و روایی گفتن و ناظر به آن جزئیات، نظرات نویسنده گفتن شود. یقیناً کلیاتی در کتاب گفتن شده که قابل تقدیر است، ولی قسمت مهم خاطرات برای مطالعات زیاد تر است، در حالیکه تاملات را باید نقل کرد. نیازمند این هستیم تا افرادی همانند حجت‌الاسلام لواسانی که هزینه داده‌اند، در این عرصه پیش بروند. خود مردم‌نگاری یک ژانر از علوم اجتماعی است، تا همین جا هم که نسبت به دیگر علمای دارای مسئولیت، نسبت به توانایی‌نگاری دوران مسئولیت خود عمل کردند، غنیمت است و قدم رو به جلویی محسوب می‌شود.

فساد ذاتاً سیاسی است و ربط تنگاتنگی با قوت دارد 

حجت‌الاسلام سیدسعید لواسانی، نیز در این نشست او گفت: امیدوارم کتاب «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» را بخوانید و نقد کنید. این روزها نیز کتاب «من یک شورشی هستم» را در دست نگارش دارم که امیدوارم به نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال سپس برسد. در این کتاب او گفت و گو تاریخی فساد را نیز نقل کرده‌ام، هرچند که نمی‌توانستم داخل برخی از موضوعات بشوم. در نوشته فساد اجازه مصداقی او گفت و گو کردن را نمی‌دهند. با این اوصاف باور دارم در جاهایی باید صریح‌تر داخل شد و سخن‌ها را جدی‌تر نقل کرد.

او گفت: کتاب «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» تمرینی در حکمت متعالیه است. من طلبه فلسفه بودم. ما در حوزه علمیه هنگامی داخل این مباحث می‌شویم، کلیات محض تحویل مردم می‌دهیم که فردی نمی‌تواند آن را فهمیدن کند. اما در نهایت حکمت عملی به پشتیبانی ما آمد. در اسلام سپس از فارابی این حکمت عملی به محاق رفت. عقلانیت عملی است که این را نقل می‌کند، اگر شناخت نداشته باشیم، نمی‌توانیم نقل کنیم.

حجت‌الاسلام لواسانی در ادامه گفت: در کتاب «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» تلاش کردم اثبات کنم که فساد ذاتاً سیاسی است و ربط تنگاتنگی با قوت دارد. فساد با شراکت گروهی انجام می‌شود؛ یقیناً فساد شخصی هم داریم، اما اینها قضیه ما نیست، فساد سیاسی مورد نظر ماست. اگر مقابله نکنیم، تاییدی بر وجود ضدانقلاب در جمهوری اسلامی است. فساد بر دو نوع است؛ اختلاس، رشوه دادن، زمین‌خواری، کوه‌خواری و… که فساد آشکار است، اما فساد نهان وجود اندوخته‌داری مدرن در داخل جمهوری اسلامی است. در واقع اولی برآیند دومی است و برای سرزمین مشکل تشکیل می‌کند. باستی هیلز فساد نیست، اما وجود اندوخته‌داری فساد است.

وی در قسمت فرد دیگر از سخنان خود با اشاره به الزام سیاسی دین امر فساد، او گفت: تلاش کردم تا در کتاب نشان دهم که باید با حکمت و عقل عملی داخل نوشته فساد شد و آن را امر سیاسی دید. فساد اختلال در نظم سیاسی و اقتصادی است. این اختلال همراه با عنصر قوت است. فساد هیچگاه روبه‌روی فردی که با آن مبارزه می‌کند، نمی‌ایستد بلکه افرادی را می‌خرد تا از پشت سر به شخص دعوا کنند. بعد از ماجرای لواسانات اولین دعوا به من از شهر قم و توسط عده‌ای طلبه انجام شد. فساد اصالتاً امر سیاسی است که در جای جای این کتاب تلاش کردم این مسئله را گفتن کنم و نشان بدهم. احتمالا آن انسجامی که برخی از دوستان توقع دارند، در کتاب به چشم نمی‌خورد، چرا که فعلا در مسیر هستیم و کم کم کار کامل می‌شود.

فساد رفاقت شیطانی تشکیل می‌کند

حجت‌الاسلام لواسانی در قسمت فرد دیگر از سخنان خود به فصل‌بندی کتاب اشاره کرد و در ادامه گفت: مطالب کتاب در دو تکه گفتن شده است. برخی از مطالب اصل می بود، اما تصمیم گرفتم آنها را اصل قرار نداده و برای مطالعه زیاد تر به آنها ارجاع دهم. مثالهایی عملی می بود که با آنها دچار بودیم که در جای جای کتاب آورده شده است. قسمت دوم نیز مطالب تئوری و نظری مطرح شده است.

او گفت: فساد رفاقت شیطانی تشکیل می‌کند و این نوع رفاقت زیاد هم برد دارد. تلاش کردم در کتاب، راهکارهایی را هم گفتن کنم. جدا از راهکار منفعلانه، راهکار فعالانه و پیشگیرانه درست است. من نقش مردم را پررنگ کردم. برای مبارزه با فساد با اهمیت ترین نقش، نقش مردم است. قانون نیز باید اصلاح شود و شفاف و دقیق باشد. مجری قانون نباید ضعیف باشد. ما باید حلقه میانه باشیم و مردم را به وسط میدان بیاوریم. اگر مردم بیدار شوند، به میدان می‌آیند و فساد را از بین می‌برند. ما مردم را از این عرصه بیرون کرده‌ایم که باید وجود مردم جدی باشد.

مولف کتاب «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» افزود: ان‌شاء‌الله خدا توفیق بدهد و کتاب به چاپ‌های بعدی برسد و اگر اشکالی هم وجود دارد، از بین بردن شود. امیدوارم دیگران هم در این عرصه کار کنند، چون مشکلات بسیاری در عرصه فساد وجود دارد.

در عرصه فسادستیزی اگر مطالبه باشد، مسئولان بهتر عمل خواهند کرد

این چنین مهدی محمدی، مدیر مسئول نشر معارف در این نشست او گفت: پا گذاشتن در این عرصه و حتی نقل کردن آن، زیاد سخت است، اما حجت‌الاسلام سیدسعید لواسانی علی‌رغم پیچیدگی‌های خاص این عرصه داخل آن شد. نمی‌شود سیستم را از فساد بری دانست، گفتن این نوشته سختی‌های خودش را داشت. مسئله مهم این است که از زبان فردی که خودش دیده و شنیده نوشته فساد را می‌شنویم و نویسنده عمل‌گرایی خود را هم پیشتر نشان داده است. برکت کار در این است که حاج‌آقا لواسانی میدانی حرکت کرد و نشان داد که فسادستیزی چطور نقل می‌شود. در این عرصه پاگذاشتن سختی‌های خاصی دارد.

او گفت: امیدوارم بتوانیم قدم‌های موثرتری در این عرصه برداریم. نوشته فساد اگر به درستی روایت نشود، هم دشمنان و هم دوستان غافل سوء‌منفعت گیری خواهند کرد. «غرقاب فساد» اغاز یک کار تازه می بود و شکی نیست که باید به این عرصه ورود جدی داشته باشیم، چرا که این عرصه خالی از منبع های است. باید بپذیرید که این دوستان شیطانی به سمت شما سرازیر خواهد شد، ولی هنگامی مردم ببینند که افرادی می باشند که دارند با فساد مقابله می‌کنند، دلگرم خواهد شد.

محمدی فرمود: فردی همانند حجت‌الاسلام سیدسعید لواسانی داد می‌زند و در برخی از جاها تریبون مردم می‌شود که مورد قیمت است. یکی از فلسفه‌های نماز جمعه این است که فساد دولتمردان را داد بزند. تا کی می‌خواهیم فاصله بین امام جمعه و مردم را افزایش بدهیم. مردم با دیدن این چنین رویکردهایی خوشبین خواهد شد. این چنین رویکردهایی می‌تواند یک مطالبه جدی راه بیندازد. امیدوارم نشر معارف در این حوزه موثر عمل کند. در عرصه فسادستیزی اگر مطالبه باشد، مسئولان بهتر عمل خواهند کرد.

کتاب غرقاب فساد نیاز به مطالبه‌گری را گفتن می‌کند

این چنین محمدامین سلیمی، به گفتن دبیر نشست نیز او گفت: یک نسبت ۶ ضلعی در رابطه فساد در کتاب ترسیم شده است. من فهمی از مبارزه با فساد در سرزمین دارم که تعریف خودم است، اساساً تعریف ما از فساد و مبارزه با فساد ناقص است. فساد یک امر مشارکتی و بعضی اوقات ناکارآمدی است.

وی چند خاطره از فضای کاری خویش فرمود و افزود: کتاب «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» از این جهت مهم است که نیاز به مطالبه‌گری را گفتن می‌کند.

انتهای مطلب/