به گزارش خبرنگار فرهنگی مهتاب من از تنسیم، عارف افشار، کارگردان و مستندساز از پایان ساخت مستند «ضد قهرمان» خبر داد. این فیلم مستند در هجدهمین جشنواره سینما حقیقت وجود دارد. این مستند روایتی متفاوت از زندگی و زمانه حجت الاسلام صادق خلخالی است و مروری بر تصمیمات جنجالی دوران او و نتایج آن دارد.

افشار درمورد ساخت این فیلم مستند او گفت: جرقه ساخت این فیلم مستند از زمان تشکیل مستند «برزخی‌ها» در ذهن من زده شد؛ در یکی از پلان‌های این فیلم، ناظر تقابل بین اندیشه و تفکر شهید بهشتی با اندیشه‌های خلخالی هستیم و عکسی از هر دو نفر را می‌بینیم؛ همین عکس در مستند ضد قهرمان نیز نشان داده می‌شود و سخن مهم فیلم را نقل می‌کند.

وی با اشاره به این که فیلمش روایت یک دوگانه تاریخی است، او گفت: محوریت مهم این فیلم، دو گانه‌ای بین دو گروه است؛ گروه اول، افرادی‌اند که نمادشان آقای خلخالی و نماد گروه دوم، شهید بهشتی است. یقیناً این دوگانه چیزی نیست که زاییده ذهن و فکر ما باشد، بلکه یک دوگانه تاریخی مشهور است. دوگانه‌ای که از زمان پیروزی انقلاب اسلامی اغاز شده و تا سال ۱۳۶۰ ادامه اشکار می‌کند. در این فیلم مستند، تلاش کردیم این تقابل را به شکل کاملا واقعی و بدون هیچ‌گونه قضاوت نشان بدهیم.

این فیلمساز مستند با اشاره به این که این مستند برشی مبتنی بر حقیقت از تاریخ است، او گفت: یکی از موضوعات و دغدغه‌های مهم و همیشگی من، تفاوت بین مدیرانی است که تعقل توام با درایت دارند، در برابر افرادی که برایشان رفتارهای اضطراب، ارجح است؛ در این فیلم مستند، مصداق‌های این نوشته را به شکل کاملا آشکار به نمایش گذاشتیم. در حقیقت، همه چیز را به طور منفعت هزینه دیدیم و تلاش کردیم با مروری دقیق بر اتفاقات تاریخی این قضیه مهم را نقل کنیم که عمل های هر کدام از این دو نفر چه مزایا و چه هزینه‌هایی در پی داشته است. برای بازدید زیاد تر نوشته، سراغ شاهدان دسته اول و راویان بی واسطه رفتیم و از هر کدام پرسیدیم، نتیجه دو حرکت متفاوت آقایان بهشتی و خلخالی در رابطه هر کدام از موضوعات چه بوده است؟ در این بین، مخاطب فیلم هم همین سوال را از خود می‌پرسد.

افشار با اشاره به این که مستندش برشی از تاریخ معاصر ایران بین سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۸۲ است، او گفت: مستند ما از چند روز پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و ورود امام خمینی (ره) به سرزمین اغاز می‌شود؛ در همان نقطه با یک دوگانه روبه رو می‌شویم و آنهم خلخالی – بهشتی است. سپس به پیروزی انقلاب می‌رسیم و در آنجا آقای خلخالی را به مخاطب معارفه می‌کنیم. سپس همه تقابل‌ها و اتفاقات دوران ۳ ساله از ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۰ بین این دو چهره مرور می‌شود تا این که در سال ۱۳۶۰ شهید بهشتی به شهادت می‌رسد. در همین دوران، مسائل مهمی همانند انتصاب خلخالی توسط بنی صدر در حوزه مواد مخدر، فعالیت‌های خلخالی در جایگاه نمایندگی مجلس و … مرور می‌شود. علاوه بر این، در قسمت فرد دیگر از این مستند، دوران پسا بهشتی و اتفاقاتی که با محوریت خلخالی در همین دوران تا زمان فوت آقای خلخالی در سال ۱۳۸۲ رخ می‌دهد را مرور می‌کنیم.

همه تقابل‌ها و اتفاقات دوران ۳ ساله از ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۰ بین این دو چهره مرور می‌شود؛ در همین دوران، مسائل مهمی همانند انتصاب خلخالی توسط بنی صدر در حوزه مواد مخدر، فعالیت‌های خلخالی در جایگاه نمایندگی مجلس و … مرور می‌شود

این فیلمساز او گفت: فیلم ما برآمده از یک سوال اساسی است؛ در طول ۴۰ سال قبل یک توانایی مهم تاریخی با دو تفکر متفاوت را پشت سر گذاشتیم؛ آیا زمان آن فرا نرسیده است که این دو مدل متفاوت را مرور کنیم؟ در دل همین سوال، به این سوال می‌رسیم که در شرایط جاری، کدام مدل برای ما پیش‌رونده است؟ مدل بهشتی یا مدل خلخالی؟! بدون شک این مستند خنثی نیست، چرا که بخشی از تاریخ را روایت می‌کند و تاریخ هم هیچ زمان خنثی نیست.

وی اصرار کرد: همه سخن مستند ما این است که اگر در مجموعه سیستم خطایی رخ می‌دهد، خود سیستم با او برخورد می‌کند. به گفتن مثال، اگر فردی همانند خلخالی مطابق با قواعد و ساختارها پیش نمی‌رود، خود سیستم که نمادش شهید بهشتی است، در جایگاه رئیس شورای عالی قضایی و شهید قدوسی به گفتن دادستان کل انقلاب روبه رو او ایستادگی می‌کنند. در حقیقت، خود سیستم با خلخالی برخورد می‌کند. همیشه این مسئله در تاریخ مغفول مانده است که چرا خلخالی از گردونه سیاسی حذف شد؟ پاسخش این است که جریانی از درون نظام ایستادگی کرد و اصرار کرد که روش خلخالی نادرست است؛ این جریان ایستادگی کرد با وجود این که حذف خلخالی هزینه داشت. باید اشاره کنم که آیت الله خامنه‌ای فردی است که ناموافق آقای خلخالی است و ما در مستند به این مسئله اشاره می‌کنیم.

افشار درمورد انتخاب نام این فیلم مستند او گفت: دلنشین است بدانید که در ابتدای انقلاب، آقای خلخالی زیاد مشهور و محبوب بوده و در نقطه روبه رو، شهید بهشتی به این اندازه محبوبیت نداشته است؛ ماجرا به حدی است که حتی مردم در مواردی شعار «مرگ بر بهشتی» را سر خواهند داد. اگر امام خمینی (ره) بهشتی را مظلوم خطاب می‌کنند، به همین علت است که برخی‌ها در لباس انقلابی شهید بهشتی را می‌زدند و او را طرد می‌کردند.

او گفت: اکنون و سپس از گذشت بیشتر از ۴۰ سال از آن روزها یک سوال نقل می‌کنیم و آنهم این است که چه طور می‌شود سپس از ۴۰ سال، بهشتی محبوب است و خلخالی خیر؟! چرا جای قهرمان و ضد قهرمان روزهای ابتدای انقلاب کاملا معکوس می‌شود؟ در روزهای ابتدایی انقلاب، عده‌ای بهشتی را طرد کردند و علیه او شعار می‌دادند، اما هم‌اکنون سخنرانی‌های او در فضای مجازی تبدیل به یکی از پربازدیدترین پست‌ها شده است. به نظرم جواب به این سوالات و مرور بر روال اتفاقات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشورمان در چند دهه تازه که در این مستند به بخشی از آنها پرداختیم زیاد راهگشا خواهد می بود.

یک سوال نقل می‌کنیم و آنهم این است که چه طور می‌شود سپس از ۴۰ سال، بهشتی محبوب است و خلخالی خیر؟! چرا جای قهرمان و ضد قهرمان روزهای ابتدای انقلاب کاملا معکوس می‌شود؟ در روزهای ابتدایی انقلاب، عده‌ای بهشتی را طرد کردند و علیه او شعار می‌دادند، اما هم‌اکنون سخنرانی‌های او در فضای مجازی تبدیل به یکی از پربازدیدترین پست‌ها شده است

کارگردان مستند ضد قهرمان درمورد روال تشکیل این فیلم مستند او گفت: برای روایت سوژه و اتفافات کاملا بر پایه سیر تاریخی و اتفاقات حوالی سوژه‌ها پیش رفتیم. به عبارت دیگر، این‌گونه نیست که از هر دو طیف و جناح افرادی را انتخاب کنیم و سخن بگویید کنند، بلکه قضیه به قضیه، تاریخ را پیش می‌رویم و گره‌های آن را باز می‌کنیم. برای بازدید هر اتفاقا هم یک ناظر زنده انتخاب می‌کنیم و روبه رو دوربین می‌آوریم.

وی ضمن معارفه افرادی که روبه رو دوربین او حاضر شدند، او گفت: یکی از مهم‌ترین مصاحبه‌شوندگان ما که خود از شاهدان است، آقای ناطق نوری است؛ هم این چنین سراغ محمد عطریانفر رفتیم که از نزدیک آقای خلخالی را می‌شناسد. آقای منتجب‌نیا هم یکی از دوستان نزدیکان آقای خلخالی بوده است. از سویی دیگر، شهید قدوسی، قطب ناموافق آقای خلخالی است و ما سراغ پسر او رفتیم تا سخن‌هایش را بشنویم. رضا کنگرلو از نزدیکان به شهید بهشتی است و او هم روبه رو دوربین حاضر شده است؛ علاوه بر اینها، دکتر فیاض زاهد یکی دیگر از مصاحبه‌شوندگان ماست او فردی است که آخرین مصاحبه مطبوعاتی با خلخالی را در سال ۱۳۸۲ انجام می‌دهد. مصطفی پورمحمدی که شاگرد شهید بهشتی و شهید قدوسی بوده هم یکی دیگر از مصاحبه‌شوندگان مستند ماست. از دیگر افرادی که روبه رو دوربین مستند ضدقهرمان حاضر شدند می‌توان به سید حمید روحانی، پسر آیت‌الله طالقانی، شیخ علی رازینی و … اشاره کرد.

افشار درمورد زمان زمان تشکیل این مستند ۸۲ دقیقه‌ای نیز او گفت: از بهمن ۱۴۰۱، به طور جدی داخل فاز تشکیل شدیم و نزدیک به ۲ سال دچار تشکیل بودیم؛ با این حال، پژوهش این فیلم مستند از یک سال و نیم قبل از تشکیل اغاز شده می بود. مستند ضد قهرمان در ۳ استان قم، اردبیل و تهران ضبط شده است. از نظر فرم روایی نیز هم مصاحبه دارد و هم نریشن.
وی با اشاره به وجود این فیلم مستند در هجدهمین جشنواره سینما حقیقت او گفت: مسیر سختی را طی کردیم تا به اولین نمایش فیلم در جشنواره سینما حقیقت رسیدیم. برای رسیدن به این نقطه حواشی و چالش‌های زیاد بسیاری داشتیم. باید اشاره کنم که جشنواره همراهی زیاد بسیاری با ما داشت.

انتهای مطلب/