گروه فرهنگی مهتاب من از تنسیم‌: محمدمهدی سیدناصری،‌ در یادداشتی که در اختیار مهتاب من از تنسیم قرار داد، نوشته است: در دنیای امروز، شبکه‌های اجتماعی به قسمت جدایی‌ناپذیری از زندگی افراد تبدیل شده‌اند و کودکان نیز از این قاعده مستثنا نیستند. اینستاگرام، به‌گفتن یکی از پلتفرم‌های پرطرفدار، نه‌تنها فضایی برای تعامل های اجتماعی، بلکه بستری برای نمایش سبک زندگی، قیمت‌های فرهنگی و تبلیغات گسترده محسوب می‌شود.

یکی از اتفاق‌های دلواپس‌کننده در این فضا، ترویج تجمل‌گرایی و نمایش زندگی لوکس، به‌اختصاصی در بین کودکانی است که به‌گفتن اینفلوئنسر در اینستاگرام فعالیت دارند یا والدینشان آن‌ها را در این چنین فضایی به نمایش می‌گذارند.این روال، از یک سو، کودکان را در معرض تصویرسازی‌های غیرواقعی از زندگی قرار می‌دهد و از نظر دیگر، آنان را به الگوبرداری از استانداردهای غیرواقعی و دست‌نیافتنی سوق می‌دهد. از منظر روان‌شناختی، روبه رو مداوم با این چنین تصاویری می‌تواند تبدیل افت اعتمادبه‌نفس، حس ناکافی بودن، اضطراب و حتی افسردگی شود. از بُعد فرهنگی، این اتفاق جهت تحول قیمت‌های اجتماعی و جایگزینی معیارهای اخلاقی با معیارهای مصرف‌گرایانه و مادی‌گرایانه می‌شود. از منظر حقوقی نیز، این روال چالش‌های مهمی را در عرصه حریم خصوصی، حقوق هویتی و رشد سالم کودکان تشکیل می‌کند.

با دقت به ابعاد چندگانه این نوشته، بازدید پیامدهای آن و اراعه راهکارهای پیشگیرانه از سوی سیاست‌گذاران، والدین و نهادهای اجتماعی الزامی است. پلتفرم اینستاگرام، نه تنها امکان ارتباطات گسترده برای افراد از جمله کودکان را فراهم می‌آورد، بلکه به موازات آن الگوهای رفتاری و قیمت‌های فرهنگی را نیز منتقل می‌کند. کودکان و نوجوانان به‌گفتن صدمه‌پذیرترین کاربران فعال این محیط، تحت تاثییر محتوای تجملاتی قرار می‌گیرند که متاسفانه تبدیل پیامدهای منفی عمیق بر روی هویت، خودپنداره، نقض حقوق روابط اجتماعی آن‌ها می‌شود. دقت به حقوق کودکان در این فضا بیشتر از پیش اهمیت یافته است و ملزوم است تا این محیط از هرگونه تهدید علیه حقوق کودکان عاری باشد و امنیت آن‌ها به خطر نیفتد.

اینفلوئنسرها با انتشار کردن تصاویری از لباس‌های برند کودکان خود، تفریحات گران‌قیمت و به‌طورکلی زندگی لوکس، سبک زندگی تجملاتی را در اینستاگرام ترویج می‌کنند که این خود نقض حقوق بنیادین کودکان مورد منفعت گیری است. هم‌این چنین این محتواها طبق معمول با هشتگ‌های خاص همراه می باشند که به‌طور غیرمستقیم کودکان را به پیروی از این سبک زندگی ترغیب می‌کنند که این قضیه نه تنها علتایجاد یک عکس غیرواقعی از زندگی می‌شود، بلکه تبدیل شکل‌گیری انتظارات غیرمنطقی از خود و خانواده می‌شود. درگیرشدن کودکان در این فضا و تحت‌تاثییر قرار گرفتن آن‌ها، پیامدهای روانی ـ اجتماعی و ابعاد حقوقی را به‌جستوجو دارد. از جمله پیامدهای روانی ـ اجتماعی نشات گرفته از این قضیه، افت مطمعن به نفس کودکان است، چون کودکان و نوجوانان خود را با الگوهای تجملاتی قیاس می‌کنند و در پی آن حس ناکافی بودن، عدم رضایت از زندگی خود، ناکامی و سرخوردگی بر آن‌ها تسلط می‌کند.

این قیاس‌ها تبدیل اضطراب، افت مطمعن به نفس، خود بی‌قیمت‌پنداری و افسردگی می‌شود. هم‌این چنین سختی بر کودکان برای تطبیق خود با استانداردهای غیرواقعی زیبایی و پیروزی که در اینستاگرام ترویج می‌شود، در اکثر اوقات تبدیل ابراز رفتارهای ناپسند همانند افترا‌گویی، مصرف مواد مخدر و روی‌آوردن به فعالیت‌هایی که علاقه‌ای به آن‌ها ندارند فقط برای همانند‌سازی خود به دیگران و راضی نگه‌داشتن آن‌ها می‌شود. بعضی اوقات امکان پذیر کودکان برای جلب دقت و مورد تایید قرار گرفتن از جانب دیگران به اقداماتی دست بزنند که سلامت جسمی و روانی آن‌ها را تهدید می‌کند. از طرفی دیگر در ارتباطات کودکان مشکلاتی پدیدار می‌شود و روابط خانوادگی و دوستانه را تحت‌تاثییر قرار می‌دهد. در حقیقت امکان پذیر کودکان به جای تمرکز بر قیمت‌های انسانی همانند محبت، همدلی و دوستی، زیاد تر به جستوجو نمایش ثروت و پیروزی باشند. در عرصه حقوقی نیز، حمایتاز کودکان در برابر صدمه‌های ناشی از ترویج سبک زندگی تجملاتی اهمیت اختصاصی‌ای دارد.

کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل متحد، بر به رسمیت‌شناختن و تحقق حقوق بنیادین کودکان اصرار دارد و حق کودکان بر رشد سالم و ایمن را مورد دقت قرار داده است. این کنوانسیون دولت‌ها را مکلف به حمایتاز حقوق کودکان می‌داند و گفتن می‌کند که دولت‌ها باید اقداماتی انجام بدهند تا از کودکان در برابر هرگونه صدمه محافظت کنند. یکی از حقوق بنیادین کودکان حق بر حریم خصوصی است که ملزوم است شبکه‌های اجتماعی قوانین سخت‌گیرانه‌تری برای حقفاظت از اطلاعات شخصی کودکان وضع کنند و محتواهایی که تبدیل صدمه روانی و اجتماعی و نقض حقوق کودک از جمله نقض حریم شخصی وی می‌شود را محدود کنند.

ملزوم است تا دولت‌ها آموزش و فرهنگ‌سازی برای خانواده‌ها و کودکان را در دستور کار قرار دهند. آموزش توانایی‌های رسانه‌ای می‌تواند به کودکان پشتیبانی کند تا تفاوت بین حقیقت و تصویرسازی غیرواقعی از زندگی را تشخیص دهند. در ادامه دولت‌ها ملزوم است تا قوانین مشخصی برای به‌کارگیری کودکان در تبلیغات وضع کنند تا از ترویج محتوای تجملاتی و فانتزی جلوگیری به عمل آید. در نتیجه ترویج سبک زندگی تجملاتی در بین و به‌واسطه کودکان در اینستاگرام علاوه بر پیامدهای روانی ـ اجتماعی که در پی دارد، نیازمند دقت سریع از سوی قانون‌گذاران، خانواده‌ها و دیگر افراد در ربط با کودکان است.

تشکیل یک محیط حمایتی و آگاهانه، می‌توان به تحقق حقوق کودکان در برابر صدمه‌های ناشی از این قضیه، پشتیبانی کرد تا هویت واقعی خود را بدون تاثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی، بپذیرند. حقوق کودکان در اینستاگرام باید به‌طور جدی مورد دقت قرار گیرد و با اتخاذ تدبیرها مناسب، می‌توان مطمعن حاصل کرد که کودکان در فضای مجازی قادر به توانایی محیطی مثبت، سالم و ایمن خواهند می بود. گسترش اتفاق تجمل‌گرایی در بین کودکان اینستاگرامی و ترویج زندگی لوکس در فضای مجازی، تأثیرات مخربی بر رشد روانی، اجتماعی و فرهنگی آنان بر جای می‌گذارد. این روال، از یک‌سو جهت شکل‌گیری تصورات غیرواقعی درمورد زندگی و پیروزی شده و از نظر دیگر، عرصه‌ساز افت رضایت از خود، اضطراب و قیاس‌های نادرست می‌شود. این چنین، این اتفاق می‌تواند هویت کودکان را تحت تأثیر قرار داده و قیمت‌های اجتماعی را به سمت مصرف‌گرایی افراطی سوق دهد.

از منظر حقوقی، کودکان دارای حقوق بنیادینی همچون حق بر هویت، حق بر رشد سالم و حق بر حریم خصوصی می باشند که تحت تأثیر این نوع محتواها به مخاطره می‌افتد. کنوانسیون حقوق کودک، دولت‌ها را موظف می‌سازد که از کودکان در برابر هرگونه سوءاستفاده و صدمه‌های ناشی از فضای مجازی محافظت کنند. بر این مبنا، ملزوم است اقداماتی همچون وضع قوانین سخت‌گیرانه‌تر برای تبلیغات تجملاتی مرتبط با کودکان، نظارت بر فعالیت‌های اینفلوئنسرهای کودک، آموزش توانایی‌های سواد رسانه‌ای به والدین و کودکان، و مسئولیت‌پذیری پلتفرم‌های اجتماعی در روبه رو محتوای منتشرشده اتخاذ شود. در نهایت، حمایتاز حقوق کودکان در فضای مجازی، نیازمند همکاری مشترک بین قانون‌گذاران، خانواده‌ها، نهادهای مدنی و شرکت‌های فناوری است.

تشکیل یک فضای دیجیتال ایمن و واقع‌گرایانه نه‌تنها به سلامت روانی و اجتماعی کودکان پشتیبانی می‌کند، بلکه به رشد متعادل و مسئولیت‌پذیرانه آنان در جامعه نیز پشتیبانی می‌رساند. ضمانت آینده‌ای روشن برای کودکان الزام اتخاذ تدبیرها مؤثر در برابر روندهای صدمه‌زا در فضای مجازی و دقت جدی به تأثیرات فرهنگی، روان‌شناختی و حقوقی این اتفاق است.

انتهای مطلب/