یکی از برجسته‌ترین چالش‌هایی که مردم ایران در زمان جنگ دوازده روزه ایران و اسرائیل با آن مواجه شدند، قطع ربط از طریق پلتفرم‌های پرکاربرد نظیر واتس‌اپ، تلگرام و اینستاگرام می بود. تنها چند ساعت بعد از اغاز حملات رژیم صهیونیستی به ایران و از همان روز اول، اینترنت با محدودیت‌ها و اختلالاتی روبه رو شد. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات این محدودیت‌ها را وابسته به شرایط اختصاصی سرزمین خواند و آن‌ها را موقتی خبرداد. در روزهای ابتدایی، اختلالات اینترنت کم و بیش ادامه یافت و پایداری شبکه به شکل محسوسی افت اشکار کرد که نارضایتی گسترده کاربران را به جستوجو داشت.

به نقل از سرویس داخلی رسانه اخبار تکنولوژی تکنا، توانایی کاربران به وضوح نشان می‌داد که کیفیت و شدت اینترنت سرزمین به شدت افت یافته است. نمودار نت‌بلاکس نیز در این روزها افت ترافیک اینترنت بین‌الملل ایران را قبول کرد و در نتیجه اختلالات اینترنت، کم شدن شدید شدت و ناپایداری، به اختصاصی در شبکه اینترنت، نارضایتی کاربران را در پی داشت. با این حال، تنها یک روز بعد از اظهار آتش‌بس بین ایران و اسرائیل، واتس‌اپ از بین بردن فیلتر شد و دسترسی به اینستاگرام بدون نیاز به ابزارهای تحول IP (فیلترشکن) برای کاربران فراهم گردید و به حالت عادی برگشت. این چنین اظهار شد که به گمان زیادً تلگرام نیز در آینده نزدیک از بین بردن فیلتر خواهد شد که نشان‌دهنده برگشت تدریجی به حالت عادی است.

کامبیز نوروزی، حقوقدان و کارشناس حقوق رسانه، در رابطه فیلتر و از بین بردن فیلتر پلتفرم‌های خارجی فرمود که با فیلتر کردن این پلتفرم‌ها، صدای ایران‌دوستان خاموش می‌شود. او افزود اگر صدا و سیما واقعاً یک رسانه ملی می بود، گرایش مردم به پلتفرم‌های خارجی تا این حد گسترده نمی‌شد. نوروزی، با اشاره به حالت جاری اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در ایران، باور دارد که تصمیم‌گیران سرزمین فهمیدن دقیق و کافی از تغیرات رسانه‌ای و جهان ارتباطات ندارند. این دیدگاه بر لزوم فهمیدن عمیق‌تر از فضای دیجیتال جهانی و نیازهای ارتباطی شهروندان پافشاری دارد.

به حرف های نوروزی، سیاست‌گذاران رسانه‌ای در ایران نزدیک به نیم قرن از تغیرات جهانی عقب می باشند. او اظهار داشت از وقتی که اینترنت نزدیک به ۲۵ سال پیش داخل سرزمین شد، نخستین عکس العمل‌ها در قالب فیلتر کردن فیس‌بوک اغاز شد و این روال به مرور ادامه یافت تا به امروز که پلتفرم‌هایی همانند تلگرام و واتس‌اپ نیز مشمول فیلتر شدند. در همه این سال‌ها، فیلترشکن‌ها مدام در دسترس بوده‌اند و بازار پررونقی برای فروش آن‌ها وجود داشته است. حتی گزارش‌هایی وجود دارد که برخی شرکت‌ها و افراد از فروش فیلترشکن‌ها درآمدهای کلان کسب کرده‌اند که نشان‌دهنده ناکارآمدی رویکرد فیلترینگ است.

نوروزی این چنین باور دارد که به علت ناکارآمدی صدا و سیما، قسمت بزرگی از جامعه ایران نیازهای خبری، تحلیلی و حتی سرگرمی خود را از طریق تلگرام، اینستاگرام و واتس‌اپ فراهم می‌کند. او فرمود که این پلتفرم‌ها به خودی خود رسانه نیستند، اما در نبوده است یک رسانه فراگیر و ملی، عملاً نقش رسانه را ایفا می‌کنند. تعداد بسیاری از اساتید، فعالان سیاسی و روشنفکران ایرانی تنها از این طریق می‌توانند دیدگاه‌های خود را انتشار کنند و اگر این پلتفرم‌ها نبودند، سخنان هزاران اندیشمند و فعال ضدجنگ و حمایتکننده ایران هیچ زمان به گوش مردم نمی‌رسید.

نوروزی پافشاری می‌کند که فیلتر کردن پلتفرم‌ها و فیلترشکن‌ها کاملاً غیرقانونی است و هیچ پشتوانه حقوقی ندارد. او افزود فیلترینگ پلتفرم‌ها نه تنها نقض صریح حق آزادی گفتن است، بلکه در شرایط بحران همانند جنگ تازه، این عمل به زیان مردم و امنیت سرزمین همه می‌شود. او گفت هنگامی اینترنت قطع یا مختل می‌شود، زندگی روزمره مردم فلج می‌شود، اما عوامل نفوذی و وابسته به دشمنان ایران هم چنان به تجهیزات پیشرفته دسترسی دارند و فعالیت خود را ادامه خواهند داد که این نشان‌دهنده عدم کارایی این روش در مقابله با تهدیدات واقعی است.

نوروزی باور دارد که قطع اینترنت در زمان حملات اسرائیل به ایران، نه تنها کمکی به امنیت ملی نکرد، بلکه به پخش صدای ایران‌دوستان صدمه زد و با قطع شدن اینترنت، افرادی که در دفاع از ایران و محکومیت تجاوز اسرائیل سخن می‌انها گفتند، عملاً ساکت شدند و صدایشان به مردم نرسید. در حالی که رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از سرزمین که برخی به طور کامل در خدمت اسرائیل می باشند، آزادانه فعالیت می‌کردند و روایت خودشان را انتشار می‌کردند. او فرمود اگر مقصد دفاع از ایران است، نباید صداهای دفاع کننده ایران را خاموش کرد و حتی در شرایط بحرانی هم نباید سراغ فیلترینگ رفت. او امیدوار است در صورت ابراز بحرانی دیگر، ناظر تصمیمات نادرست قبل نباشیم.

علی حکیم جوادی، رئیس هیئت‌مدیره سازمان نصر، در عکس العمل به فیلتر برخی مطلب‌رسان‌های خارجی همانند واتس‌اپ و تلگرام، اظهار داشت که فیلتر واتس‌اپ و تلگرام تصمیمی موقت و در شرایط خاص می بود. او گفت اعمال محدودیت بر این پلتفرم‌ها تصمیمی می بود که در یک مقطع وقتی خاص و در نتیجه شرایط اختصاصی امنیتی سرزمین اتخاذ شد. حکیم جوادی در ادامه گفت که طی این دوازده روز، نهادهای تصمیم‌گیر و مسئول به این جمع‌بندی رسیده بودند که برای کنترل بهتر فضای عمومی و مدیریت ریسک‌های احتمالی، این چنین محدودیت‌هایی موقتاً اعمال شود. او با پافشاری بر این که این تصمیمات با نیت تشکیل مزاحمت برای مردم نبوده، گفت که تعداد بسیاری از مردم در این زمان دچار اختلال در ارتباطات خود، به‌اختصاصی با بستگانشان در خارج از سرزمین شده‌اند و انتقادهایی نیز نقل شده است که قابل فهمیدن است. او خاطرنشان کرد که مطلب‌رسان‌های داخلی در این زمان در دسترس بودند.

رئیس هیئت‌مدیره سازمان نصر با اشاره به محدودیت‌های زیرساختی نیز فرمود که در این زمان، افت شدت اینترنت و محدود شدن پهنای باند نیز در راستای همان سیاست‌های کلی برای مدیریت شرایط بحرانی می بود. یقیناً از نظر فنی، شبکه داخلی با مشکلی روبه رو نبوده است، اما در ارتباطات بین‌المللی اختلالاتی تشکیل شد. حکیم جوادی پافشاری می‌کند که این توانایی به تصمیم‌سازان پشتیبانی خواهد کرد تا در آینده، حتی در شرایط بحرانی، تصمیمات سنجیده‌تری اتخاذ کنند و امید است که با افت التهابات و عبور از شرایط خاص، ناظر پایداری زیاد تر دسترسی آزاد به اطلاعات و ارتباطات باشیم.

او افزود که دولت نیز اظهار کرده است که برنامه‌اش پرهیز از این‌گونه محدودیت‌ها در آینده است، مگر در موارد کاملاً استثنایی. این نشان‌دهنده تمایل به رویکردی منعطف‌تر در آینده است. اسماعیل گرامی‌مقدم، کارشناس سیاسی نیز در خصوص فیلتر کردن پلتفرم‌های خارجی در طول دوازده روز جنگ به اظهارنظر پرداخت و فرمود که فیلتر اپلیکیشن‌های خارجی در دوران جنگ، تصمیمی امنیتی می بود، اما ادامه آن توجیهی ندارد. او در ادامه گفت که در شرایطی که سرزمین طی ۱۲ روز دچار جنگی ناخواسته می بود، حاکمیت برای نگه داری امنیت ملی و صیانت از جان و اسایش مردم ناگزیر به اتخاذ تدبیرها امنیتی شد.

گرامی‌مقدم گفت که یکی از این تدبیرها، فیلتر کردن اپلیکیشن‌های خارجی می بود که از آنها در همان بازه وقتی، سوءاستفاده‌های جدی علیه سرزمین و ملت صورت گرفت. از این منظر، تصمیم به فیلترینگ کاملاً قابل دفاع و بر پایه ملاحظات امنیتی می بود. با این حال، این کارشناس سیاسی پافشاری می‌کند که بعد از آخر فاز نظامی و فروکش کردن تهدیدات سریع، ادامه فیلتر این اپلیکیشن‌ها دیگر توجیه امنیتی مؤثری ندارد. او معتقد است تعداد بسیاری از ارتباطات روزمره مردم، کسب و کارها و حتی تعامل های فرهنگی و اجتماعی از طریق همین بسترها انجام می‌شود.

به این علت تداوم فیلترینگ، بیشتر از آنکه منافع امنیتی داشته باشد، می‌تواند به رفاه عمومی و جریان آزاد اطلاعات صدمه داخل کند. گرامی‌مقدم در خصوص قطع اینترنت نیز فرمود که توانایی نشان داد در روزهای ابتدایی جنگ، عدم قطع سریع آن عرصه‌ساز صدمه‌هایی شد و صدمات بسیاری بر سرزمین داخل کرد. به‌اختصاصی در مواردی چون ردیابی پهپادها یا حملات سایبری، اینترنت می‌توانست ابزار دشمن برای نفوذ و تخریب باشد. از همین رو، قطع موقت اینترنت در شرایط خاص جنگی، کاری بازدارنده و قابل‌فهمیدن می بود. او افزود که بعد از این تصمیم، ناظر دستگیری‌های گسترده و تسلط زیاد تر نهادهای امنیتی بر حالت بودیم.

گرامی‌مقدم ادامه می‌دهد که با وجود این، اکنون که سرزمین از حالت ضروری عبور کرده است، به نظر می‌رسد باید تصمیم‌گیری‌ها با نگاه طویل مدت‌تری صورت گیرد. او اظهار داشت بازگشایی دسترسی‌ها، به‌اختصاصی در حوزه فناوری ارتباطات، نه تنها به سود مردم است بلکه در بهبود شفافیت، تحکیم کسب و کارهای دیجیتال و برگشت مطمعن اجتماعی نیز اثرگذار خواهد می بود. او این چنین پافشاری کرد که این روال باید با هوشیاری کامل و زیر نظر نهادهای مسئول، از جمله شورای عالی امنیت ملی، انجام شود، چرا که تهدیدات تا این مدت به طور کامل رفع نشده‌اند. او فرمود ما با دشمنی مواجه هستیم که حتی میانه مذاکرات، حملات نظامی انجام می‌دهد و زیرساخت‌های حیاتی سرزمین را مقصد قرار می‌دهد، به این علت برگشت به شرایط عادی نباید به معنی غفلت از امنیت ملی باشد.