به گزارش خبرنگار فرهنگی مهتاب من از تنسیم، نشر کودک و نوجوان ایران را سکوی پرتاب نشر ایران در بازارهای جهانی می‌دانند. این حوزه علی‌رغم تکیه بر گنجینه‌ای از محتوا و تصویرگری_ که دو بال مهم آن را راه اندازی می‌دهد_ در یک دهه قبل نتوانسته زیر سایه چالش‌های اقتصادی، آن طور که باید و احتمالا مجال عرض اندام داشته باشد. 

برگ برنده کتاب ایران در بازارهای جهانی

ادبیات ایران از قبل تا به امروز، همیشه دست بالا را در “محتوا” داشته است. کارشناسان حوزه نشر کودک ونوجوان بر این باورند که ادبیات ایران، از قصه‌های عامیانه و فولکلور گرفته تا اساطیر و افسانه‌ها، قابلیت بالایی برای جذب مخاطب جهانی دارند. به حرف های آنها، می‌توان با بازآفرینی این آثار و اراعه تصاویر دلنشین، راهی برای شکوفایی زیاد تر ادبیات کودک ایران در عرصه‌های جهانی گشود.

از نظر دیگر، ادبیات کودک ایران در سال‌های بعد از انقلاب، با ورود جدی نویسندگان و توانایی های تازه به این حوزه، اندوخته‌گذاری نهادها و مراکز تخصصی در این عرصه و پرورش نسل تازه و خلاق تصویرگر، توانسته دوران طلایی برای خود رقم زده و با خلق مضامین انسانی در عرصه‌های گوناگون از جمله صلح، محیط زیست، خانواده، دوستی، هویت و مسائل اجتماعی دریچه‌های جدیدی به روی این حوزه ادبی بگشاید.

علاوه بر این، “تصویرگری” هنرمندان ایرانی را می‌توان برگ برنده ایران در عرصه جهانی توصیف کرد. تصویرگران ایرانی در دهه‌های قبل توانسته‌اند با خلق آثار ماندگار، دقت مخاطبان جهانی را به خود جلب کنند. رشد این حوزه در کنار ترقی کیفیت چاپ کتاب‌های کودک، قیمت هنری صادرات کتاب کودک ایران در چند سال قبل را افزایش داده است. 

زمان‌های طلایی در جهان اسلام

با وجود همه این ظرفیت‌ها، مانع ها و چالش‌هایی مانع از شنیده شدن کتاب کودک ایران در عرصه جهانی شده است. نگاهی به آثار ترجمه شده مشخص می کند که پیروزی برخی از این آثار در بازارهای بین‌المللی عمدتاً مرهون کوششهای فردی ناشران بوده و دستگاه‌ها و مراکز دولتی نقش مقداری برای هموار کردن این مسیر برعهده داشته‌اند. از نظر دیگر، نوسانات ارز، ناآشنا بودن با قواعد بازی در زمین نشر بین‌الملل و عدم شناخت کافی از قواعد بین‌المللی و کپی‌رایت در کنار فقدان بازاریابی منسجم در این عرصه، کار را برای وجود پررنگ ناشران سخت‌تر کرده است؛ مسائلی که حل و فصل آن زیاد تر از جانب دستگاه‌های متولی امر انتظار می‌رود.

ایران، با وجود محدودیت‌های ارزی و تبادلات بانکی، بازار خوبی برای صادرات نشر خود دارد. بازار کشورهای منطقه، به اختصاصی کشورهای عرب‌زبان و مخاطبان وطن فارسی، می‌تواند اولین بازارهای مقصد نشر ایران برای صادرات در نظر گرفته شود. توانایی وجود ناشران در رویدادهای فرهنگی کشورهای منطقه، بیانگر استقبال آنها از کالای ایرانی و نیاز آنها به این محتواست. علیرضا سبحانی‌نسب، مدیر نشر جمال، در این‌باره به تسنیم او گفت: 

نشر ایران به علت نداشتن ساز و کار مناسب، ربط دقیق، درست و شفافی نیز با هیچ جای جهان ندارد، نه تنها در قسمت کودک که در قسمت بزرگسال نیز از این بیماری رنج می‌برد. هرچند ربط نشر ایران با جهان اسلام نیز به همین صورت است، اما به نظر می‌رسد که اوضاع مقداری بهتر باشد؛ به طوری که برخی از ناشران توانسته‌اند با ناشران جهان اسلام حتی اهل سنت خارج از سرزمین ربط برقرار کرده و آثارشان را به دیگر زبان‌ها انتشار کنند.

او با گفتن این که قسمت خصوصی همه ظرفیت‌های نشر منطقه را نمی‌شناسد و بعضی اوقات ورودش زیاد هزینه دارد، در ادامه گفت: منظور از هزینه، لزوماً مالی نیست. برای ورود به فضای بین‌الملل یک ناشر الزاماتی دارد، از دانستن زبان مقصد گرفته تا سواد عملیات مالی بین‌المللی، نحوه عقد قرارداد بین‌المللی، داد و ستد بین‌المللی، داشتن سواد آماده‌سازی کار پر جاذبه بین‌المللی و… . این‌ها هزینه‌هایی است که ناشر تا به فضای بین‌الملل ورود نکند و هزینه‌اش را نپردازد، به این دانش‌ها نمی‌رسد. حال سوال اینجاست که چه کار باید کرد؟

او در ادامه گفت: ما در این مرحله به یک مجموعه میانی نیاز داریم که بین ناشران ایرانی و جهان اسلام ارتباطی تشکیل کند؛ مجموعه‌ای که منافع اقتصادی و شخصی مستقیماً نصیبش نباشد و از نظر دیگر، ماموریتش نیز دائمی تعریف نشود. این مجموعه می‌تواند به زمان برای مثالً پنج سال به تشکیل ظرفیت برای نشر ایران در جهان اسلام و جهان عرب بپردازد. هنگامی این مهم محقق شد، باقی کارها را خود ناشران می‌توانند پیش ببرند. در واقع این مجموعه باید دست ناشران را بگیرد و در بازار تازه، به مقصد رساند.

به حرف های او؛ سالانه ۷۰ هزار گفتن کتاب در ایران انتشار می‌شود که یک‌چهارم از این تعداد قابلیت اراعه در بازار نشر جهان اسلام و عرب را دارد و می‌تواند به زبان عربی ترجمه شود.

آغازی امیدوارکننده برای صادرات کتاب

برگزاری فلوشیپ تهران در سال جاری اولین قدم ایران برای تحقق رویای صادرات کتاب کودک ایران می بود؛ اتفاقی که تعداد بسیاری از اهالی نشر آن را مثبت برسی کرده و در نهایت تبدیل ۱۶۸ پیش‌قرارداد بین ناشران ایرانی با ناشرانی از ۳۰ ناشر و آژانس ادبی خارجی شد.

ناشران و فعالان نشر، فلوشیپ تهران را اولین قدم رسمی برای ارتقا و گسترش نشر تخصصی می‌دانند و بر این باورند که پیشرفت این اتفاقات، منوط به در نظر گرفتن مقدماتی از جمله واسپاری امور به قسمت‌ خصوصی، گسترش همکاری‌های بین‌المللی، آموزش به ناشران و جذب اندوخته‌گذاری موثر است. 

رضا حاجی‌آبادی، مدیر انتشارات هزاره ققنوس، در این‌باره به تسنیم او گفت: تا این مدت نسبت به نشر ایران، نویسندگان و آژانس‌های ادبی ناآگاهی وجود دارد. ناشران خارجی که در این اتفاقات وجود داشتند، کم و بیش برخی از آژانس‌های ادبی یا نویسندگان نقل ما را می‌شناختند. قضیه اینجاست که ما در این سال‌ها عمل به برندسازی از نویسندگان و آژانس‌های ادبی‌مان نکردیم. باید فارغ از نگاه دولتی، نویسندگان گوناگون به کشورهای خارجی معارفه شوند؛ چرا که هنگامی کتاب معارفه شود، مسیر برای انتقال فرهنگ نیز هموار می‌شود.  

صادرات کتاب کودک ایران نه تنها یک فعالیت اقتصادی، بلکه یک کنش فرهنگی است که به معارفه هویت و فرهنگ ایرانی به کودکان جهان پشتیبانی کرده و تداوم آن، نقش بسزایی در تحکیم دیپلماسی فرهنگی و تشکیل تصویری مثبت در عرصه بین‌المللی دارد. تمرکز بر آثار خلاقانه و جهانی، بازاریابی جهانی، حمایتاز ترجمه، وجود در نمایشگاه‌های بین‌المللی و مطمعن به قسمت‌ خصوصی از جمله اقداماتی است که می‌تواند به تحقق این رویای ۲۰ ساله پشتیبانی کند.

انتهای مطلب/