به گزارش خبرنگار فرهنگی مهتاب من از تنسیم، با وجود سال‌ها تلاش برای روایت زندگی پیامبران و ائمه، جای حضرت زهرا(س) در آثار هنری خالی است. در حالی که آثار برجسته‌ای درمورد چهار تن دیگر از معصومین ساخته شده، زندگی بانوی بزرگ اسلام تا بحال در سینما و تلویزیون به طور کامل بازنمایی نشده است.

اغاز داستان فیلم درمورد معصومین

مصطفی عقاد، کارگردان مشهور سوری، در سال ۱۹۷۶ با ساخت فیلم «الرساله» که در ایران با نام «محمد رسول‌الله» شناخته می‌شود، زنگ اغاز ساخت فیلم درمورد معصومین را به صدا درآورد. او در این فیلم نشان داد که می‌توان بدون نمایش چهره پیامبر، هم تاریخ را روایت کرد و هم شخصیت و عظمت او را به عکس کشید. سبک روایت عقاد تأثیر عمیقی بر فیلمسازان جهان اسلام گذاشت و الگوی جدیدی برای بازنمایی شخصیت‌های مقدس اراعه داد؛ سبکی که به احترام باورهای مذهبی، چهره معصوم را مخفی می‌کرد اما با روایت دراماتیک و دقیق تاریخی، مخاطب را با عمق شخصیت و حوادث تاریخی همراه می‌کرد.

در ایران، بعد از پیروزی «الرساله»، داود میرباقری ساخت سریال «امام علی(ع)» را اغاز کرد. این سریال که در اغاز دهه هفتاد هجری ساخته شد، توانست با روایتی مستند و دلنشین، قسمت مهمی از زندگی و دوران حکومت امام علی(ع) را به عکس بکشد. «امام علی(ع)» بعد از گذشت بیشتر از دو دهه هم چنان یکی از ماندگارترین آثار تلویزیونی ایران به حساب می اید و الگویی برای تولیدات بعدی آثار مذهبی شد.

بعد از آن، مهدی فخیم‌زاده در سال ۱۳۷۵ سریال «تنها‌ترین سردار» را درمورد دوران امامت تا شهادت امام حسن مجتبی(ع) ساخت و تلاش کرد گوشه‌ای از تاریخ پرچالش آن دوران را به عکس بکشد. شهریار بحرانی نیز در سال ۱۳۸۱ پروژه سریال «ثارالله» را درمورد زندگی امام حسین(ع) اغاز کرد، اما این تاثییر به علت مخالفت‌ها و محدودیت‌های متعدد در مرحله های اولیه متوقف شد و تشکیل آن به سرانجام نرسید.

میرباقری با ساخت سریال «مختارنامه» توانست قسمت‌هایی از قیام امام حسین(ع) و قیام توابین را بازنمایی کند. این سریال همزمان با تشکیل فیلم سینمایی «رستاخیز» به کارگردانی احمدرضا درویش روی پرده رفت؛ اولین فیلم سینمایی که به طور کامل به اتفاق عاشورا و قیام امام حسین(ع) پرداخته می بود. اگرچه این فیلم نقدهای تاریخی و مذهبی بسیاری دریافت کرد، اما توانست خلأ ۳۰ ساله آثار سینمایی درمورد ائمه را جبران کند و استانداردهای بالایی برای روایت حماسه عاشورا در سینما تشکیل کند. هم‌اکنون داود میرباقری مشغول ساخت سریال «سلمان فارسی» است که قسمت مهمی از تاریخ صدر اسلام و شخصیت‌های نزدیک به پیامبر و اهل بیت را روایت خواهد کرد.

فقدان آثار درمورد حضرت زهرا(س)

با وجود علاقه و اشتیاق برخی هنرمندان، تا این مدت نه فیلم و نه سریالی درمورد زندگی حضرت زهرا(س) ساخته نشده است. شخصیت حضرت زهرا(س) به علت جایگاه اختصاصی و حساسیتی که در نگاه مراجع و جامعه مذهبی دارد، دسترسی مستقیم به زندگی شخصی و وقایع مهم دوران ایشان زیاد محدود است.

یک نمونه تلاش برای روایت زندگی ایشان، پروژه «بانویی از بهشت» می بود که با مقصد بازنمایی قسمت‌هایی از زندگی حضرت زهرا(س) تشکیل شد، اما به علت محتوای او گفت و گو‌برانگیز و تهمت نفرت‌پراکنی، تفرقه‌افکنی و توهین به مذاهب اسلامی، از رسانه‌ها حذف شد. حرف های می‌شود این تاثییر با حمایتبرخی رسانه‌های خارجی تشکیل شده می بود.

با وجود این خلأ، تعداد بسیاری از فیلمسازان و تهیه‌کنندگان اعتقاد دارند که با همکاری کارشناسان مذهبی و حوزه‌های علمیه می‌توانند با مراعات محدودیت‌ها و احترام به باورهای مذهبی، قسمت‌هایی از زندگی بانوی بزرگ اسلام را در قالب آثار سینمایی یا تلویزیونی به عکس بکشند و نسل جوان را با آموزه‌ها و زندگی ایشان آشنا کنند.

چالش ورود به زندگی حضرت زهرا(س)

محسن علی‌اکبری، تهیه‌کننده سریال «مریم مقدس» و آثار ماندگار تلویزیونی، درمورد محدودیت‌ها و سختی‌های تشکیل آثار مذهبی گفت. او پافشاری کرد که روایت زندگی حضرت زهرا(س) با پیچیدگی‌ها و مانع ها خاصی مواجه است که قسمت عمده آن به حساسیت مذهبی و نگاه‌های مراجع بازمی‌گردد.

علی‌اکبری او گفت: در خصوص ورود به زندگی حضرت زهرا(س) به طور کامل نمی‌توان داخل شد. سخت‌گیری‌ها و نگاه‌های مراجع مانع ورود به قصه می باشند. اگر بخواهیم درمورد شخصیت حضرت زهرا(س) اثری تشکیل کنیم، باید از کودکی ایشان، سختی‌های دوران شعب ابی‌طالب، آموزه‌های مادرشان حضرت خدیجه(س) و پیامبر(ص)، تا زندگی مشترک با امام علی(ع) و پرورش فرزندانشان، پرده‌برداری کنیم، که عملاً مقدور نیست.

او گفت که این چنین محدودیت‌هایی علتمی‌شود تنها قسمت‌های کوچکی از زندگی ایشان قابل بازنمایی باشد، بدون آنکه حق نوشته ادا شود یا ابعاد تربیتی، اخلاقی و اجتماعی شخصیت حضرت زهرا(س) به مخاطب منتقل شود.

علی‌اکبری پافشاری کرد که این محدودیت‌ها نه تنها چالش تولیدکنندگان آثار مذهبی است، بلکه علتمی‌شود نسل جوان با گوشه‌های مهمی از زندگی بانوی بزرگ اسلام آشنا نشود.

به حرف های او، حتی در آثاری که درمورد زنان برگزیده دیگر ساخته شده، همانند حضرت مریم(س) یا حضرت آسیه، تنها بخشی از رنج‌ها و سختی‌های شبیه قابل نمایش بوده و نمی‌توان با همان روش به زندگی حضرت زهرا(س) داخل شد. این محدودیت‌ها الزام همکاری مستقیم با مراجع و کارشناسان مذهبی را بیشتر از پیش روشن می‌کند تا راهی برای روایت قسمت‌های قابل نمایش و آموزنده زندگی ایشان اشکار شود.

محدودیت‌ها و افتآثار جامع

محسن علی‌اکبری درمورد افتآثار جامع درمورد زندگی معصومین و به‌اختصاصی حضرت زهرا(س) گفت: در شرایط جاری نمی‌توانیم زندگی پنج تن آل عبا را به طور کامل نشان دهیم و پاسخگوی نسل جوان باشیم. مخاطب دوست دارد زندگی حضرت زهرا(س) را ببیند، اما با دقت به محدودیت‌ها، فقطً قسمت‌های کوچک از زندگی صحابه پیامبر و امام علی(ع) قابل نمایش است و حق مطالب ادا نمی‌شود.

او افزود که این محدودیت‌ها علتمی‌شود تعداد بسیاری از ابعاد شخصیتی و تربیتی حضرت زهرا(س) برای مخاطب بازنمایی نشود؛ ابعادی که شامل آموزه‌های اخلاقی، نقش اجتماعی و تربیتی در خانواده و جامعه، و این چنین مقابله با فشارها و سختی‌های دوران خود می‌شود.

به حرف های علی‌اکبری، عدم دسترسی به این قسمت‌ها علتمی‌شود نسل تازه با عکس ناقص یا محدود از زندگی و شخصیت بانوی بزرگ اسلام روبه رو شود و زمان آشنایی عمیق با آموزه‌های ایشان از دست برود.

وی این چنین پافشاری کرد که محدودیت‌ها نه تنها به افتآثار درمورد حضرت زهرا(س) ختم خواهد شد، بلکه علتخواهد شد تشکیل آثار درمورد دیگر معصومین و صحابه نیز به شکلی ناقص انجام شود.

او خاطرنشان کرد: تنها نمایش قسمت‌هایی از زندگی صحابه یا امام علی(ع) نمی‌تواند خلأ حاضر را پُر کند، اما می‌تواند نقطه شروعی برای نزدیک شدن به روایت‌های کامل‌تر باشد.

به حرف های این تهیه‌کننده، تشکیل آثار جامع و مستند درمورد حضرت زهرا(س) نیازمند همکاری نزدیک با مراجع و کارشناسان مذهبی است تا ضمن مراعات محدودیت‌ها، قسمت‌های قابل اراعه زندگی ایشان به نسل جوان منتقل شود و بتوان از ظرفیت هنر و رسانه برای آموزش و آشنایی با تاریخ اسلام منفعت گیری کرد.

الگوگیری از زندگی دیگر زنان برگزیده

محسن علی‌اکبری درمورد ازمایش ها تشکیل آثار مذهبی و راه حلهای جانشین برای روایت زندگی حضرت زهرا(س) گفت: زندگی حضرت مریم(س) بخشی از رنج‌ها و سختی‌هایی را که حضرت زهرا(س) توانایی کرده مشخص می کند. برخی صحنه‌ها و روایت‌ها در آثار دیگر همانند حضرت آسیه و حضرت موسی(ع) قابل الگوبرداری می باشند.

او افزود که با دقت به حساسیت‌ها و محدودیت‌های مذهبی، ورود مستقیم به زندگی حضرت زهرا(س) دشوار است و تولیدکنندگان نمی توانند همه ابعاد شخصیتی و وقایع زندگی ایشان را بازنمایی کنند. به همین علت، الگوبرداری از زنان برگزیده دیگر در قرآن و تاریخ اسلام می‌تواند راهکاری عملی برای بازنمایی بخشی از زندگی حضرت زهرا(س) باشد.

علی‌اکبری گفت: با نمایش زنان برگزیده الهی، می‌توان نشان داد که چطور این شخصیت‌ها در برابر سختی‌ها و ظلم‌ها مقاومت کرده‌اند و اصول اخلاقی و دینی را نگه داری کرده‌اند. این شباهت‌ها، اگرچه جانشین زندگی مستقیم حضرت زهرا(س) نیست، اما به مخاطب پشتیبانی می‌کند با روحیه و آموزه‌های ایشان آشنا شود.

به حرف های او، مثالهایی همانند سختی‌ها و رنج‌های حضرت مریم(س) در سریال «مریم مقدس» یا قسمت‌هایی از زندگی حضرت آسیه در آثار مربوط به حضرت موسی(ع) می‌تواند الهام‌قسمت تشکیل آثار آینده درمورد حضرت زهرا(س) باشد. این روش نه تنها به نگه داری احترام مذهبی پشتیبانی می‌کند، بلکه فرصتی فراهم می‌آورد تا نسل جوان با ویژگی‌های تربیتی، اخلاقی و مقاومت زنان برگزیده تاریخ اسلام آشنا شود.

علی‌اکبری پافشاری کرد: مقصد این است که با منفعت گیری از الگوهای حاضر، بتوانیم قسمت‌هایی از زندگی حضرت زهرا(س) را بازنمایی کنیم و مخاطب با آموزه‌ها و قیمت‌های ایشان آشنا شود، حتی اگر ورود مستقیم به زندگی ایشان تا این مدت مقدور نباشد.

راهکارهای جانشین و آینده آثار مذهبی

محسن علی‌اکبری در ادامه او مباحثه به راهکارهای جانشین برای بازنمایی زندگی حضرت زهرا(س) و دیگر شخصیت‌های دینی اشاره کرد: ساختن آثار درمورد صحابه و دیگر شخصیت‌ها هم می‌تواند بخشی از خلأ حاضر را پُر کند. این آثار می‌توانند ضمن مراعات محدودیت‌ها، قسمت‌های مهم زندگی ائمه و پیامبران را به نسل جوان منتقل کنند.

او با اشاره به سریال‌هایی همانند «سلمان فارسی» گفت که این گونه آثار امکان نزدیکی به پیامبر(ص)، حضرت زهرا(س) و امام علی(ع) را فراهم می‌کنند و می‌توانند توانایی‌ای مؤثر در آشنایی مخاطب با آموزه‌ها و وقایع تاریخی اراعه دهند. علی‌اکبری افزود: مقصد این است که ضمن احترام به محدودیت‌های مذهبی، بتوانیم روایت‌های قابل مطمعن و آموزنده‌ای اراعه کنیم که بخشی از خلأ حاضر در آثار سینمایی و تلویزیونی درمورد زندگی ائمه و بانوی بزرگ اسلام را پُر کند.

او پافشاری کرد که همکاری حوزه‌های علمیه و کارشناسان مذهبی، نقش کلیدی در پیروزی این چنین پروژه‌هایی دارد: ماموریت حوزه علمیه است که راهکار اراعه دهد و چارچوب‌هایی اشکار کند تا هنرمندان و تولیدکنندگان بتوانند با مراعات اصول شرعی و مذهبی، فیلم یا سریالی درمورد حضرت زهرا(س) بسازند. اگر این راهکارها فراهم شود، ما آماده‌ایم با همه توان داخل عرصه تشکیل آثار مذهبی شویم.

علی‌اکبری این چنین اشاره کرد که این عمل های می‌تواند هم به تشکیل آثار با کیفیت و آموزنده پشتیبانی کند و هم از نفوذ محتواهای خارجی و تحریف‌های تاریخی جلوگیری کند: اگر ما خودمان قصه‌های معتبر و مستند را روایت نکنیم، غربی‌ها و رسانه‌های خارجی امکان پذیر خلأ را پُر کنند و روایت‌هایی اراعه دهند که با آموزه‌های اسلامی فاصله دارد. به این علت الزامی است که با برنامه‌ریزی دقیق، کارشناسی شده و همکاری مراجع، آثار مناسب تشکیل شود.

انتهای مطلب/