به گزارش خبرنگار فرهنگی مهتاب من از تنسیم، علی اکبر صالحی، رئیس بنیاد ایران‌شناسی، در مراسم بزرگداشت مقام علمی و شخصیت برجسته دکتر فتح‌الله مجتبایی، این استاد فرهیخته را یکی از ستون‌های محکم دانش و فرهنگ ایران دانست و اصرار کرد که بزرگترین میراث ایشان، پرورش نسلی خردمند و اخلاق‌مدار است.

صالحی شخصیت این استاد را تجلی‌قسمت یک سنت فکری زنده توصیف نمود که در آن فلسفه، ادبیات، دین‌پژوهی و علوم اجتماعی در “هم‌صنفی خردمندانه” با یکدیگر معنی می‌یابند. وی با اهمیت ترین ویژگی دکتر مجتبایی را اعتدال و توازن در اندیشه، گفتار و عمل برشمرد و افزود: ذهن نوپرور ایشان، دیرنیستی دانایی و حکمت کهن سرزمین را با پویایی علم و دانش جهانی درهم آمیخته است.

صالحی: استاد مجتبایی پلی بین دانش و حکمت کهن و تغیرات معاصر است

رئیس بنیاد ایران‌شناسی تصریح کرد: ایشان پلی بین ساحت دانش و معرفت، فلسفه اسلامی و اندیشه تطبیقی، ادبیات کلاسیک فارسی و ادبیات جهانی و سنت و تغیرات جهان معاصر بنا کرده‌اند.

صالحی با اشاره به اهمیت گفتگو در شکوفایی تمدن‌ها که از منظر مجتبایی در حوزه فلسفه و ادبیات تطبیقی نقل شده است، گفتن داشت: این عالم فرزانه نشان دادند که ایران یک حاضر زنده تاریخی است که با جهان اسلام و سنت‌های فکری غرب نسبت گفتگویی صریح و عمیق داشته و دارد.

اگرچه آثار پرارزش دکتر مجتبایی در تاریخ ادیان، عرفان، فرهنگ و ادبیات گنجینه‌ای بی‌بدیل است، اما صالحی اصرار کرد که احتمالا بزرگترین میراث ایشان نه در گفتار و نوشتار، بلکه در “پرورش انسان‌هایی که علم، توانایی نه، بلکه اخلاق دانشمندی را متصدی می‌کنند” نهفته باشد.

صالحی در آخر سخنان خود، ضمن ارج نهادن به کوششهای بی‌چشم‌داشت استاد مجتبایی در علم‌گستری و نگاهداشت فرهنگ و هنر سرزمین، از ایشان به گفتن مایه مباهات بنیاد ایران‌شناسی یاد کرد و او گفت: امروز اگر به احترام شما برخاسته‌ایم نه فقط به پاس گذراندن مورد قیمت سال‌های زندگی‌ست بلکه به حرمت عمری است که به روشن‌تر شدن عقل جمعی مردمان این سرزمین پشتیبانی رسانده است.

حداد عادل: استاد مجتبایی الگوی جهانی علم‌آموزی است

در ادامه این مراسم غلامعلی حداد عادل با اشاره به اسبق آشنایی خود با این استاد فرهیخته از اغاز دهه ۵۰، ابعاد علمی، مدیریتی و اخلاقی ایشان را تشریح کرد و اسبق فرهنگی دکتر مجتبایی در خارج از سرزمین را یادآور شد.

حداد عادل با گفتن این که آشنایی‌اش با دکتر مجتبایی به اغاز دهه ۵۰ بازمی‌گردد، اشاره کرد که در آن زمان، با وجود این که مجتبایی استاد دانشکده الهیات می بود، وجود وی در جمع استادان گروه فلسفه دانشکده ادبیات (در کنار استادانی چون دکتر نصر، دکتر قضاوت اردکانی و …) مورد احترام عمیق دانشجویان می بود و مهر و محبت ایشان از همان زمان در دل‌ها نشسته می بود. او گفت که بعدها توفیق همکاری قانونی به گفتن عضو مدام فرهنگستان با دکتر مجتبایی را کسب کرده است.

مدیریت فرهنگی در خارج از مرزها

رئیس فرهنگستان در قسمت فرد دیگر از سخنان خود به خدمات عملی و مدیریتی دکتر مجتبایی در حوزه رایزنی فرهنگی اشاره کرد. وی یادآور شد که استاد مجتبایی سال‌ها در پاکستان (لاهور) خدمت کرده و خانه فرهنگ ایران و مرکز تحقیقات فارسی ایران در پاکستان را که اکنون یکی از کتابخانه‌های معتبر ایران‌شناسی است، تأسیس کرده است. این خدمات فرهنگی شبیه در سرزمین هند نیز تکرار شده است.

شخصیت اخلاقی و میدان‌داری جوانان

حداد عادل با توصیف منش اخلاقی دکتر مجتبایی، او را شخصیتی زیاد دوست‌داشتنی خواند که همکاران و شاگردان از همنشینی با او حس “تعالیم و لذت” می‌برند.

وی با اشاره به سن نزدیک به صد سالگی استاد، مسئله‌ای دلنشین را نقل کرد: جوان‌ها ایشان را رها نمی‌کنند… جوان‌های فرهنگستان استاد مجتبی را یک‌کنجی می‌برند و یک میز جداگانه برای مصاحبت با ایشان دارند.

حداد عادل سخاوت دکتر مجتبایی در آموزش را یکی دیگر از ویژگی‌های بارز او دانست و اصرار کرد که ایشان فاصله‌ای بین خود و جوانان حس نمی‌کند و همچون چشمه‌ای جوشان، علم و معرفت خود را در اختیار دیگران قرار می‌دهد. وی ابراز امیدواری کرد که جلسات بزرگداشت حاوی این مطلب برای دانشجویان باشد که باید با الگو قرار دادن زندگی استاد، سختی‌کشیدن و کتاب خواندن را سرلوحه کار خود قرار دهند.

تسلط چندزبانه؛ نمایش تراز جهانی دانشمند ایرانی

در آخر، حداد عادل به تسلط چندزبانه دکتر مجتبایی اشاره کرد و او گفت: اگرچه در دنیای امروز تسلط بر انگلیسی کافی به نظر می‌رسد، اما دانشمندی در تراز جهانی همانند ایشان، علاوه بر فارسی و عربی، بر زبان انگلیسی مسلط بوده و سابقه تدریس تاریخ ادیان هندی در هاروارد را داشته است. وی این چنین به آشنایی استاد با زبان فرانسه، ترکی، اردو، سانسکریت، فارسی باستان و پهلوی اشاره کرد و زندگی ایشان را مایه‌ی افتخار ایران و جهان دانست.

بلزام شکرا: مجتبایی پلی بین دو سنت غنی دانش است

بلرام شکرا، رئیس مرکز فرهنگی سفارت هند، در این مراسم بر پیوند ناگسستنی ایران‌شناسی و هندشناسی اصرار کرد و خدمات دکتر مجتبایی را در تبیین این ربط تاریخی ستود.

شکرا سخنرانی خود را با این مسئله اغاز کرد که ایران‌شناسی بدون هندشناسی نمی‌تواند کامل باشد. او با استناد به یک شعر که ایران را “شیر” و هند را “خورشید” می‌خواند، بر شجاعت ذاتی ایران و پیوستگی سنت دانش هندوستان اصرار ورزید و او گفت: «ما نباید زبان را از دست بدهیم، چون دستورنویسان بزرگی در این حوزه داشته‌ایم.

اهمیت تحقیقات مجتبایی در دستور زبان عربی

رئیس مرکز فرهنگی سفارت هند به یکی از کتاب‌های عربی دکتر مجتبایی اشاره کرد که به دقت مشخص می کند دستور زبان عربی، پیش از مدون شدن رسمی در دوره عباسی، تحت تأثیر نحوه نگارش دستور زبان توسط ایرانیانی بوده که در مرزهای ایران فعالیت می‌کردند. به حرف های وی، انسجام این دستور زیاد تحت تأثیر دستور زبان سانسکریت قرار گرفته است، و این مشخص می کند که دستور زبان فارسی خود یک “دستور زایشی” بوده و فراتر از فقطً بازدهی، قابلیت تشکیل جملات بی‌شمار را داشته است.

قدمت رابطه ترجمه و تبادل علمی

شکرا با اشاره به این که نگاه رایج به ایران‌شناسی طبق معمولً با زمان دعوا‌ها اغاز می‌شود، اصرار کرد که رابطه فرهنگی ایران و هند زیاد قدیمی‌تر است. او به صراحت در کتاب دکتر مجتبایی اشاره کرد که در زمان *شاپور اول ساسانی*، کتاب‌های تعداد بسیاری از سانسکریت به زبان پهلوی ترجمه شده بودند؛ از جمله کتب مربوط به ادیان بودایی که حاوی مباحث نحوی نیز بوده‌اند. این ترجمه‌ها بعدها در دوره عباسی نیز از طریق برمکیان بلخ به عربی راه یافته‌اند و نشان‌دهنده قدمت و عمق این سلسله ترجمه است.

تقدیر از تبیین دقیق علوم هندی

رئیس مرکز فرهنگی سفارت هند ابراز خرسندی کرد که استاد مجتبایی با این دقت نظر، درمورد علوم هندی و تأثیرات آن سخن حرف های است. وی می‌گوید ما مفتخریم که در استاد همه دانش هند و همه دانش غرب یک جا جمع شده است. او خبرداد که در حال پیگیری ترجمه یکی از کتب دکتر مجتبایی به زبان هندی است تا مردم هند نیز به این سلسله ربط غنی با ایرانیان و خدمات استاد مجتبایی مفتخر باشند.

در آخر، بلرام شکرا از طرف خود و جامعه دانش هند، از دکتر مجتبایی تشکر و برای ایشان عمری طویل و سالم آرزو کرد.

انتهای مطلب/