مهتاب من: در میانه‌ی زیاد چالش‌های صنایع دارویی سرزمین و اختلال در چرخه‌ی تامین دارو، ورشکستگی داروخانه‌ها، کمبودهای دارویی و بدهی‌های سربه فلک کشیده و مهم‌تر در بحبوحه بودجه‌بندی نظام سلامت سرزمین، دارو، تجهیزات پزشکی و … امروز فرهنگستان علوم پزشکی با صدور بیانیه‌ای نسبت به کم‌رنگ شدن نظام ژنریک و بی‌توجهی به اصول نظام دارویی ملی سرزمین هشدار داده و بر برگشت به سیاست‌های ژنریک و جلوگیری از تقاضای القایی، بر الزام اصلاح نظام دارویی سرزمین پافشاری کرده است.

 آنچه به گفتن یک سوال کلیدی در عمل این مرجع علمی درست در بین این هجم از مشکلات که در نهایت جهت شده تعداد بسیاری از بیماران از دسترسی به حتی داروهای معمولی خود نیز بازبمانند این است که آیا این بیانیه واقعاً منافع بیماران را در نظر گرفته است، یا منعکس‌کننده دیدگاه و منافع طیف خاصی از افراد و گروه‌هایی است که این بار فرهنگستان علوم پزشکی را به‌گفتن تریبونی برای ابراز نظرات خود انتخاب کرده‌اند؟

نظام دارویی ایران در سال‌های تازه با چالش‌های بسیاری دست و پنجه نرم کرده است. افتبودجه، ضعف مدیریتی در صنایع دارویی دولتی، مشکلات ناشی از تحریم‌ها و مشکلاتهای اقتصادی از جمله عواملی می باشند که دسترسی بیماران به داروهای الزامی را با مشکل روبه رو کرده‌اند. تعداد بسیاری از داروسازان و مدیران صنایع دارویی بر این باورند که برگشت به سیاست‌های ژنریک، آن هم به‌صورت یک‌جانبه و بدون اصلاح زیرساخت‌ها، نه‌تنها مشکلات را حل نمی‌کند، بلکه حالت را بحرانی‌تر خواهد کرد.

نقد نظام ژنریک: توانایی‌های قبل و آزمون‌های تکراری

اگرچه نظام ژنریک در دهه‌های قبل در زمان خود به‌گفتن یک راهکار اقتصادی برای افت هزینه‌های دارویی و افزایش دسترسی عمومی نقل شد، اما اجرای ناقص و بدون حمایتلازم از این سیاست، نتایج مساعد به همراه نداشت. کمااینکه توانایی این سال ها نشان داد عدم رقابت‌پذیری در بین صنایع می تواند منجر تضعیف تولیدکنندگان، افت کیفیت دارو و مطمعن عمومی بیماران به داروهای تشکیل داخل باشد.

سوال فرد دیگر که در این بین نقل می‌شود، این است که آیا این بیانیه واقعاً نماینده دیدگاه علمی و ملی فرهنگستان علوم پزشکی است یا زیاد تر منعکس‌کننده منافع گروه‌هایی خاص است که برای پیشبرد اهداف خود به این نهاد متوسل شده‌اند؟ آیا همه اعضای فرهنگستان با مفاد این بیانیه موافق بوده‌اند، یا تنها طیف محدودی از افراد توانسته‌اند این دیدگاه را به‌گفتن موضع رسمی فرهنگستان نقل کنند؟

بیماران؛ بازیگران فراموش‌شده در سیاست‌گذاری دارویی

آنچه در این بین بیشتر از همه اهمیت دارد، منافع بیماران است. سیاست‌های دارویی باید به‌طور مستقیم بر تسهیل دسترسی بیماران به داروهای باکیفیت و قیمت مناسب متمرکز باشند. اما به‌نظر می‌رسد در تدوین و صدور این بیانیه، نیازها و مشکلات واقعی بیماران به حاشیه رانده شده است. مشکلاتهای جاری در صنعت دارویی سرزمین، از جمله افتو در دسترس نبودن دارو، بالا و پایین های کیفیت متغیر دارو و بالاخره حس عدم امنیت بیماران مشخص می کند که برگشت به سیاست‌های ژنریک بدون از بین بردن مشکلات زیرساختی، تنها بار سنگین‌تری را بر دوش بیماران خواهد گذاشت.

می توان به حرز قاطع مدعی می بود که نظر فرهنگستان علوم پزشکی سرزمین نه‌تنها به سود بیماران نیست، بلکه امکان پذیر مشکلاتها را تشدید کند. اصرار این مرجع علمی سرزمین بر برگشت به سیاست های ناکامی خورده طی سالهای تازه که حداقل تعداد بسیاری از شرکت های داروسازی و پخش های دولتی را زمین گیر کرده است آیا با بازدید و تحقیق های درست صورت گرفته است یا تنها در حد نظریه ای بیش نیست.

صنایع دولتی، که وقتی ستون فقرات تشکیل دارو در سرزمین بودند، اکنون با مشکلاتی نظیر بدهی‌های انباشته، ناتوانی در فراهم مواد اولیه و عدم نوآوری، تحریم‌ها و …روبه رو‌اند. این شرایط مشخص می کند که پیشبرد سیاست‌های ژنریک بدون اصلاح این زیرساخت‌ها، تنها به فروپاشی کامل این صنایع منجر خواهد شد. در روبه رو، تحکیم صنایع خصوصی و تشکیل شرایط رقابتی سالم می‌تواند هم کیفیت داروها را ارتقاء دهد و هم دسترسی بیماران را بهبود بخشد.

درس‌هایی از اجرای نظام ژنریک صرف برای این روزها

برگشت به سیاست‌های ژنریک بدون در نظر گرفتن ازمایش ها قبل، تنها به معنی تکرار اشتباهات و آزمون‌های ناکامی‌خورده است. سیاست‌گذاران و نهادهای علمی باید از خود بپرسند که آیا این مسیر واقعاً به سود بیماران خواهد می بود، یا تنها مشکلاتهای جاری را عمیق‌تر خواهد کرد. به جای برگشت به سیاست‌هایی که وقتی ناکامی خورده‌اند، بهتر است به جستوجو راهکارهایی باشیم که بتوانند مطمعن مردم به نظام دارویی سرزمین را تحکیم کنند و از فروپاشی صنایع دارویی جلوگیری کنند.

مطمعن مردم به برندهای ژنریک در داروهای پیشرفته و مشکلاتهای جاری در داروسازی‌های دولتی، مشخص می کند که سیاست‌های دارویی سرزمین نیازمند بازنگری جدی است. تکرار مسیرهای قبل، بدون در نظر گرفتن مشکلات واقعی، تنها به افزایش نارضایتی بیماران و تشدید بحران در صنعت دارویی منجر خواهد شد. سیاست‌گذاری‌های آینده باید بر تحکیم رقابت، حمایتاز تولیدات با کیفیت و دقت به نیازهای بیماران متمرکز شود، نه تکرار آزمون‌هایی که نتایج آن‌ها از پیش روشن است.