به گزارش خبرنگار فرهنگی مهتاب من از تنسیم، کتابچه «هزینه‌کرد فرهنگی ایرانیان در سال ۱۴۰۲» به تلاش شبنم لشگری و با همکاری سیدمحمدحسین ویلیخانی و محمدعلی امینی از سوی نمافر انتشار شد و در دسترس علاقه‌مندان به حوزه فرهنگ قرار گرفت. مقصد از تدوین این تاثییر، بازدید تحول سبد فرهنگی خانواده‌های ایرانی زیر سایه مشکلات اقتصادی است. نویسنده تلاش دارد با نگاهی به این تأثیرپذیری، سهم آب رفته فرهنگ از سبد خانواده‌های ایرانی را از بازه وقتی ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۲ بازدید کند؛ یعنی سال‌هایی که اقتصاد ایران با چالش‌های بسیاری روبرو شد و فراز و فرود مختلفی را پشت سر گذاشت؛ از برداشته شدن بخشی از تحریم‌ها تا برگشت مجدد آنها و افزوده شدن تحریم‌های تازه که اقتصاد و معیشت ایرانیان را نشانه گرفته می بود.

مطابق بازدید‌های صورت گرفته و آمارهای انتشار شده، ررسی نرخ تورم بر پایه آمارهای رسمی بانک مرکزی و مرکز آمار ایران طی ۳۰ سال قبل نشان می دهد، بیشترین نرخ تورم سالانه در سرزمین در سال ۱۳۷۴ یعنی دولت دوم مرحوم هاشمی رفسنجانی به مقدار ۴۹.۴ درصد به ثبت رسیده است. بعد از آن رکورد بعدی نرخ تورم بالا در سال ۹۹ یعنی دولت دوم حسن روحانی به مقدار ۴۷.۱ درصد به ثبت رسیده است. این چنین بر پایه آمارهای انتشار شده از سوی مرکز آمار، مقدار نرخ تورم در سال ۱۴۰۰ برابر با ۴۶.۲؛ در سال ۱۴۰۱ برابر با ۴۶.۵؛ در سال ۱۴۰۲  برابر با ۴۰.۷ و در سال ۱۴۰۳ برابر با ۳۲.۵ درصد اظهار شده است.

بر فردی پوشیده نیست که با وجود ادامه‌دار بودن تورم، نوسانات نرخ ارز و تأثیر آن بر قیمت همه شده اقلام گوناگون، آنچه در وهله نخست از سبد خانواده‌ها حذف خواهد شد، اقلام فرهنگی است. بازدید‌های آماری نمافر نیز حکایت از آن دارد که هزینه‌کرد ایرانی‌ها از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۲ در این عرصه آب رفته است؛ به طوری که از ۱۱.۷ درصد در سال ۱۳۹۶ به ۷.۸۵ در سال ۱۴۰۲ رسیده است و در این زمان روال نزولی طی کرده است. مطابق بازدید‌های انجام شده، این روال در سال ۱۴۰۰ فقط مقداری افزایش داشته اما در سال‌های سپس، به روال کاهشی خود ادامه داده است. بر پایه اطلاعات انتشار شده، افت ۴ درصدی سهم هزینه‌کرد فرهنگی از کل هزینه‌کرد آن هم طی شش سال ثابت می‌کند همزمان با جهش تورم، اقشار مختلفی از مردم خرید کالاها و خدمات فرهنگی را محدود کرده‌اند.

این روال کاهشی در حالی است که طی سال‌های تازه دولت‌ها تلاش کرده‌اند با در نظر گرفتن یارانه‌ها برای برخی از قسمت‌ها، تاحدودی از حذف تدریجی اقلام فرهنگی از سبد خانواده‌ها جلوگیری کنند؛ با این حال بازدید‌های صورت گرفته حکایت از آن دارد که این یارانه‌ها نتوانسته مانع از حذف تدریجی محصولات فرهنگی شود و باید نسبت به مقدار و نحوه دسترسی آن به اقشار گوناگون مردم، برنامه‌ریزی و مطالعه دقیق‌تری صورت گیرد.

یقیناً در بازدید این نوشته باید نقش اثرگذار همه‌گیری کرونا را نیز در افت منفعت گیری از محصولات و خدمات فرهنگی در نظر داشت؛ شرایطی که در آن زمان بر سرزمین همانند تعداد بسیاری دیگر از نقاط جهان حاکم شد، گاه تا پیش رفتن برخی از کسب و کارهای فرهنگی پیش رفت و برخی دیگر را با چالش‌های متعدد روبه رو کرد. برخی از مراکز فرهنگی همانند سینماها، تماشاخانه‌ها و محافل مذهبی به منظور نگه داری سلامت مخاطبان، فعالیت‌های خود را تعطیل و بعد از واکسیناسیون، محدود کرده بودند.

بر پایه داده‌های انتشار شده توسط نمافر؛ در سال ۱۴۰۲ سهم مد و پوشاک با اختلاف زیاد از دیگر کالاها و خدمات فرهنگی در مصرف فرهنگی ایرانیان زیاد تر بوده است. در حالی مجموع هزینه‌کرد فرهنگی خانوار برای مد و پوشاک در این سال ۱۹۸ همت بوده است که در رتبه سپس، این عدد برای خدمات و محصولات زیبایی ۶۷ همت بوده است. مجموع هزینه‌کرد برای همه دسته‌ها غیر از مد و پوشاک و زیبایی با ۱۴۶ همت، کمتر از مجموع هزینه‌کرد برای این دو دسته با ۲۶۵ همت است. مجموع هزینه‌کرد برای همه دسته‌ها ۲۱۳ همت است؛ این رقم تنها ۱۵ همت زیاد تر از دسته مد و پوشاک است. این چنین تنها سهم مد و پوشاک و محصولات زیبایی از مجموع هزینه‌کرد خانوار به بیشتر از یک درصد می‌رسد.

با نگاه به سهم دسته‌های گوناگون فرهنگی از کل هزینه‌کرد خانوار، می‌بینیم که دسته خدمات و محصولات زیبایی، نوشت‌افزار و حیوانات خانگی از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۲ کمترین افت را توانایی کرده است. این در حالی است که دسته مد و پوشاک در همین بازه شش ساله تقریبا یک درصد افت سهم داشته است. این چنین دسته مذهبی از ۰/۷۳ به ۰/۴۲ درصد رسیده است. به گفتن دیگر سهم مذهبی و گردشگری از کل هزینه‌کرد خانوار در این چند سال نصف شده است. سهم مد و پوشاک تقریبا یک چهارم کمتر شده و سهم دسته‌ای همچون خدمات و محصولات زیبایی افت چندان قابل توجهی نداشته است.

در حوزه نشر نیز افت خرید مردم محسوس است؛ به طوری که از ۰/۱۸ درصد از کل هزینه‌های خانواده‌ها در سال ۱۳۹۶، به ۰/۱۰ درصد در سال ۱۴۰۲ رسیده و روال تدریجی افت را توانایی کرده است. در حوزه صوت و عکس، از ۰/۲۶ درصد از کل هزینه‌ها در سال ۱۳۹۶ به ۰/۱۰ درصد در سال ۱۴۰۲ رسیده است. در او گفت و گو آموزش نیز این قضیه قابل بازدید است؛ به طوری که از ۱.۶۰ درصد از کل هزینه‌ها در سال ۱۳۹۶ به ۰/۷۶ درصد در سال ۱۴۰۲ رسیده و روال تدریجی افت هزینه‌کرد در این حوزه نیز ملموس است.

در قسمت تفریح و سرگرمی نیز آمارها حکایت از آب رفتن سهم ایرانی‌ها دارد؛ به طوری که از ۰/۱۸ درصد از کل هزینه‌ها در سال ۱۳۹۶ به ۰/۱۰ درصد در سال ۱۴۰۲ رسیده و روال تدریجی افت نیز طی سال‌های مورد او گفت و گو در این عرصه نیز قابل رؤیت است.

بنا بر آمار انتشار شده در «هزینه‌کرد فرهنگ ایرانیان ۱۴۰۲»؛ از منظر سهم هزینه‌کرد فرهنگی خانوار در دهک‌های گوناگون درآمدی، دهک اول با ۵.۴۹ درصد کمترین و دهک نهم و دهم به‌طور مشترک با ۸.۴۸ درصد بیشترین سهم را در هزینه‌کرد فرهنگی از مجموع هزینه‌های خانوار داشته‌اند. یقیناً این سهم برای دهک اول در سال ۱۴۰۱ معادل ۶.۰۳ درصد بوده که با افت همراه بوده است.

آمارهای انتشار شده ضمن نشان دادن افت تدریجی توان خانواده‌ها برای منفعت گیری از محصولات و خدمات فرهنگی، مسائل مهمتر فرد دیگر را نیز گفتن می‌کند و بر هزینه‌کرد زیاد تر دولت‌ها در او گفت و گو مسائل فرهنگی آن هم زیر سایه جنگ اقتصادی و تأثیرات منفی آن بر جامعه به اختصاصی اقشار صدمه‌پذیر صحه می‌گذارد.

انتهای مطلب/