به گزارش خبرنگار فرهنگی مهتاب من از تنسیم، محمد خسروی‌راد، نویسنده پیشکسوت ادبیات دفاع مقدس، با انتشار کردن رمان «نقل گیتی» که نخستین جلد از یک سه‌گانه است، توانسته روایتی تازه از سال‌های جنگ تحمیلی اراعه دهد؛ داستانی نو با ساختاری نو. 

این رمان، داستان یک زوج ایرانی عراقی به نام “گیتی” از مشهد و “سهیل” از عراق را روایت می‌کند. نویسنده با در نظر گرفتن این اتفاق تاریخی که برخی از عراقی‌ها به دلایل مذهبی، حاضر به مقابله با ایران نبودند، تلاش کرده در کتاب جدیدش با زبان داستانی، روایتی از این ماجرای تاریخی اراعه دهد.

داستان از جایی اغاز می‌شود که سرباز جوان عراقی به نام سهیل از اردوگاه صدام می‌گریزد و در جمع ایرانی‌ها در جنگ علیه بعثی‌ها شرکت می‌کند و بعد از آنکه ساکن مشهد می‌شود با دختری ایرانی به نام گیتی ازدواج می‌کند. سهیل بعد از اعدام صدام، از همسرش می‌خواهد به عراق بروند؛ ولی گیتی ناموافق است و… . شیوه روایت کتاب از طریق رد و بدل شدن نامه‌ بین این دو شخصیت شکل گرفته است. این تاثییر که برای گروه سنی بزرگسال نوشته شده است، سی و هفتمین کتاب نویسنده محسوب می‌شود. 

 محمد خسروی‌راد، نویسنده “نقل گیتی” متولد ۱۳۴۹ در مشهد است و تا بحال نزدیک به ۴۲ تاثییر در عرصه‌های گوناگون ادبی از جمله داستان مختصر، کودک ونوجوان و تاریخ شفاهی در تیراژ بیشتر از ۲۰۰ هزار نسخه انتشار کرده است. برگزیده جشنواره کتاب سال خراسان (دو دوره) و کتاب سال سرزمین از جمله افتخارات اوست. او علاوه بر نویسندگی، قضاوت مسابقات ادبی و برگزاری کارگاه‌های داستان‌نویسی را نیز برعهده داشته است. 

تولد «نقل گیتی» از دل توانایی‌های زیسته

خسروی‌راد در او گفت‌وگویی با اشاره به این که این رمان سی‌وهفتمین تاثییر اوست، او گفت: همه نویسندگان از توانایی‌های زیسته‌شان در خلق تاثییر منفعت می‌گیرند. من نیز در طول سال‌ها هم‌نشینی با مجاهدین عراقیِ مقیم ایران، داستان‌های ناگفته‌ای شنیدم که بذر اولیه «نقل گیتی» شد. شخصیت «سهیل» (سرباز عراقیِ مدام به سپاه بدر) و «گیتی» (دختری از طبقه مرفه مشهد) تلفیقی از حقیقت و تخیل می باشند. حتی برای طراحی گیتی، از همسران شهیدانی همانند همت و باکری الهام گرفتم.  

 جنگ از سنگر روبه رو: نگاهی انسانی به «دشمن»

یکی از نوآوری‌های این رمان، روایت جنگ از نگاه یک سرباز عراقی است، خسروی‌راد در این‌باره نیز توضیحاتی داد و افزود: جنگ تنها تقابل خیر و شر مطلق نیست. در «نقل گیتی» نشان دادم سربازان عراقی نیز انسان‌هایی با هراس‌ها و دغدغه‌های اخلاقی بودند. برای مثالً صحنه‌ای داریم که یک سرباز عراقی از کشتن پیرمرد و پیرزن ایرانی سر باز می‌زند. می‌خواستم مرزهای ذهنی مخاطب درمورد «دشمن» را جابجا کنم.  

 نامه‌نگاری؛ قالبی برای کشمکش عشق و وطن‌پرستی

ساختار روایی رمان بر پایه نامه‌های بین گیتی و سهیل بعد از ۱۸ سال زندگی مشترک است. هنگامی سهیل بعد از سقوط صدام، اصرار به برگشت به عراق دارد و گیتی حاضر به ترک ایران نمی‌شود، نامه‌هایشان تبدیل به میدان نبرد عشق و ضمانت به وطن می‌شود. به حرف های خسروی راد؛ این نامه‌ها فقط او گفت‌وگوی دو عاشق نیست؛ بلکه بازخوانی هویت‌های فرهنگی است. عمداً از توصیف فرمالیته نامه‌ها پرهیز شده تا روایت، غنای دراماتیک خود را نگه داری کند. 

او ادامه می‌دهد: دفاع مقدس پر از قصه‌های دلنشین است، علاوه بر گفتن خاطرات و تاریخ شفاهی، که از فرماندهان و رزمندگان نقل و به طور کتاب انتشار شده، می‌توان با منفعت‌گیری از تخیل نیز ماجراهای دلنشین خلق کرد و در رابطه آن نوشت. نوشته جنگ از اول بشریت تا الان چیزی نیست که همه شود؛ بلکه به انواع گوناگون می‌توان به این نوشته پرداخت و جای خیر و شر را عوض کرد. 

به حرف های خسروی‌راد؛ جنگ یکی از ژانرهای جدی آثار هنری است. در رابطه جنگ آثار بسیاری نوشته شده ولی به نظر من جای رمانی که بتواند از سلحشوری و مقاومت مردم بگوید، تا این مدت خالی است. من تلاش کردم در میانه تعداد کتا‌ب‌های بسیاری که با نوشته تاریخ شفاهی جنگ نوشته شده، رمان بنویسم؛ رمانی که محصول تخیل ذهن خودم و برگرفته از قیمت‌ها و مطابق با حقیقت و آنچه از جنگ از نزدیک لمس کردم، باشد.

 نقدها و برنامه‌های آینده

خسروی‌راد به نقد مهم کتاب که همان یکسان‌بودن زبان نامه‌های دو شخصیت است، اشاره و اضافه کرد: این نقد را می‌پذیرم. اما دفاع من این است که هر دو شخصیت تحت تأثیر زیست‌جهان مشترک ۱۸ساله‌شان، زبانی شبیه یافته‌اند! در عین حال، این تاثییر فقط اغاز راه است. «نقل گیتی» جلد اول یک سه‌گانه است و در مجلدات بعدی به شخصیت‌های فرعی همانند «ام‌آدم» و «احمد» خواهم پرداخت که هرکدام نماد مهاجرت، برگشت و آشتی‌طلبی می باشند.  

ادبیات دفاع مقدس؛ از مستندنگاری تا رمان‌های انسان‌محور

او با پافشاری بر الزام تحول در ژانر جنگ می‌گوید: متأسفانه تعداد بسیاری از آثار این حوزه در مستندنگاری یا روایت‌های کلیشه‌ای متوقف شده‌اند. من معتقدم جنگ سوژه رمان‌های جهانی است؛ چون تقابل انسان با بحران را روایت می‌کند. در «نقل گیتی» کوشیدم به جای شعار، «انسان» را در مرکز بگذارم؛ انسانی که گاه همانند سهیل برای پیشرفت شغلی به وطن بازمی‌گردد، یا همانند گیتی عشق را فدای تعلقات سرزمینی می‌کند.  

 خسروی‌راد در آخر پافشاری کرد: ادبیات جنگ وقتی ماندگار می‌شود که از اسارتِ «تک‌روایت‌ها» رها شود. «نقل گیتی» تلاشی است برای نشان دادن که حتی در جنگ نیز خاکستری‌های بسیاری وجود دارد. 

 کتاب “نقل گیتی” به تازگی در ۱۸۰ صفحه، قطع رقعی با قیمت ۱۹۰ هزار تومان توسط انتشارات به‌نشر انتشار شده است.

انتهای مطلب/