به نقل از خبرنگار فرهنگی مهتاب من از تنسیم،‌ امروز ۱۱ آذر ماه مصادف است با یکصدمین سالروز تولد جلال‌آل احمد، نویسنده‌ای که پنج دهه بعد از زندگی و مرگ او تا این مدت از ذره‌ای از اعتبار و اعتنای نام او در محافل ادبی و در نقد و نظرها  کاسته نشده است. یکی از با اهمیت ترین ابعاد وجودی آل احمد دقت او به پیرامونش برای گزارش و خلق کلمه و روایت برای مردمان سرزمینش می بود.

احتمالا به همین اعتبار است که او قسمت بسیاری از زندگی خود را صرف سفر به قسمت‌های گوناگون سرزمین خود کرد و از آنچه دیده می بود برای آنها روایت(تک‌نگاری) کرد. با اهمیت ترین ویژگی این تک نگاری‌ها جزئی‌نگری نویسنده در کشف حقیقت و نیز صراحت گفتن او در روایت و طنازی و برندگی متن به حساب می اید.

با این همه احتمالا با اهمیت ترین وجه از زندگی و فکر او که این روزها می‌تواند بیشتر از پیش مورد دقت قرار بگیرد کنش‌مندی نویسنده در گرفتن مطلب از پیرامونش و انتقال آن به مخاطبانش بوده است.آل احمد(چه با اندیشه و نوع تجزیه و تحلیل او موافق باشیم و چه نباشیم) خود را ملزم به کشف اتفاق‌های در حال اتفاقات پیرامونی خود می‌دانست و می‌پنداشت از آنها باید به زبان داستان یا روایت برای مردم و مخاطبان و حتی آیندگان سخن بگویید کند.

یکی از با اهمیت ترین وجوه زیست و زندگی او نیز به همین اعتبار در سفر و سفرنامه نویسی‌های او شکل گرفت. او قسمت‌هایی خاص و کمتر دیده شده از سرزمینش را دید و درمورد آنها نوشت و خارج از سرزمین خود نیز با همین منش دست به سفر زد، یکی از سفرهای پراتفاق او در سال ۱۳۴۱ به سرزمین‌های اشغالی فلسطین می بود. سفری هجده روزه که در آخر دومین سفرش به اروپا و پیش از مراجعت به ایران شکل گرفت و ماحصل آن نیز کتابی با گفتن سفر به ولایت عزرائیل شد.

این سفر درست در وقتی شکل می‌گیرد که رژیم اسرائیل تلاش دارد تا سرزمین‌های اشغالی را به سرزمین جعلی اسرائیل تبدیل کند. مستشاران اسرائیلی در ایران در حال تبلیغ زیاد برای سفر روشنفکران به این سرزمین و سخن بگویید درمورد ساختار آن در جامعه ایرانی می باشند. تعداد بسیاری از همقطاران سوسیالیست مسلک آل احمد نیز به این سرزمین راهی شده و شیفته‌وار از تبلیغات حاضر از آن سخن می‌رانند.

آل احمد اما بنا ندارد دیکته‌ای نادیده بنویسند. او باید آنچه را روایت کند که می‌بیند. او در زمان‌هایی قدم به این سفر می‌گذارد که یکسال تا کودتای ۲۸ مرداد باقی مانده است. نهضت ملی شدن صنعت نفت ناکامی خورده و او حس می‌کند که کشورش در اغاز یک اتفاقات بزرگ است و او این اتفاق را در قالب نامه‌هایی که بین او و همسرش رد و بدل شده پیش‌گویی می‌کند.

او در این سفر مختصر به روایت متن سفرنامه و نظر تعداد بسیاری از منتقدان با دقت به این که از سال‌های قبل با کیبوتص‌های اسرائیلی(مزرعه‌های اشتراکی) آشنا شده است، به جستوجو یافتن بهتر این اقتصاد سوسیالیستی و دهقانی است که در می‌یابد این اقتصاد که توسط یهودیان مهاجر روس‌ و لهستانی در سرزمین‌های اشغالی ابداع شده  هرچه می‌گذرد زیاد تر رو به افول است. این روایت که حاصل مشاهدات او از این سرزمین و پیش از اغاز جنگ‌های نظامی در آن و مبدل شدن مساله این سرزمین به یک اعتراض بین‌المللی و جهانی شکل گرفته، بعد از انتشار کردن در ایران با انتقادات تعداد بسیاری همراه می‌بشود.

مقام معظم رهبری (مدظله العالی) که آن زمان از طلاب مبارز و جوان بودند درمورد عکس العمل خود به این مقاله و سفر اینگونه روایت می‌کنند: «آمدم تهران ( یقیناً نه اختصاصاً برای این کار). تلفنی با او تماس گرفتم. و مریدانه اعتراض کردم. با این که جواب درستی نداد، از ارادتم به او چیزی کم نشد. این دیدار تلفنی برای من خاطره‌انگیز است. در سخن‌هایی که ردوبدل شد، هوشمندی، حاضرجوابی، صفا و دردمندی مردی که آن روز در قله ادبیات مقاومت قرار داشت، موج می‌زد…» (مقدمه سفر به ولایت عزرائیل، انتشارات مجید، چاپ پنجم، صفحه ۳۶).

آل احمد چند سال بعد از این اتفاق و در عکس العمل به دعوا اسرائیل به مصر، سوریه و اردن مقاله‌ای با گفتن «اغاز یک نفرت» می‌نویسد و در آن با اذعان این که رفتاری که دیروز نازی‌ها با یهود کرده‌‌اند، امروز یهود به پشتیبانی وجدان غمگین اروپا و آمریکا دارد با اعراب می‌کند؛ به این مساله می‌پردازد که باید تکلیف خودمان را با این اتفاقات اشکار و سمت خودمان را در تاریخ برای روبه رو با این اتفاق اشکار کنیم و انتخاب او  سمت مردم و سرزمین فلسطین است.

این حرکت او نمادی از کنش‌مندی درمورد یکی از با اهمیت ترین رویدادهای سیاسی اجتماعی در زندگی و زمانه نویسنده‌ای می بود که حیات خود را با کنش‌مندی و خبر رسانی به زمانه خود تعریف کرده می بود. او آرمانگرایی و گزارش‌نویسی را با هم ترکیب و در خدمت هم درآورد و ماحصل آن روایتی شد که سال‌ها بعد از مرگ او تا این مدت محل رجوع و تامل است.حرکت آل احمد با این چنین اتفاق‌ای و نوع کنش‌مندی او در روبه رو با آن می‌تواند سرمشقی باشد برای تعداد بسیاری از اهالی قلم در زمانه ما که تا این مدت بعد از مشاهده موج روزافزون جنایات رژیم صهیونیسیتی علیه مردم غزه در عکس العمل به آن تردید یا کمکاری دارند و سمت خود را در این گستره تاریخی اشکار نکرده‌اند.

انتهای مطلب/