به گزارش خبرنگار فرهنگی مهتاب من از تنسیم، پرداختن به زندگی رسول مهربانی، حضرت محمد(ص)، برای نویسندگان و شاعران بیشتر از آنکه یک سوژه باشد، ادای دین و احترامی است به پیشگاه مردی که عالم امکان به یمن وجود او جان گرفت. بر همین مبنا، طی ادوار گوناگون آثار متنوعی درمورد زمانه، زندگانی پیامبر و سیره رسول خدا(ص) انتشار شده است که  هرکدام از آنها تلاش دارند به بُعدی از ابعاد زندگی ایشان بپردازند. با این حال، به نظر می‌رسد تمرکز عمده این آثار به بازنویسی زندگی و زمانه پیامبر اکرم(ص) باشد و کمتر به بازآفرینی زندگانی ایشان از ابعاد گوناگون دقت شده است. در ادامه مروری داریم بر ۱۰ گفتن از بهترین کتاب‌هایی که در سال‌های تازه داخل بازار نشر ایران شده‌اند:

۱. «محمد، بر پایه کهن‌ترین منبع های»

از وقتی که مارتین لینگز کتاب «محمد، بر پایه کهن‌ترین منبع های» را نوشت تا به امروز، این تاثییر به علت نثر دلنشین و پرداختن به ابعاد گوناگون زندگی رسول خدا(ص) مورد دقت تعداد بسیاری از مخاطبان جهان قرار گرفته است، به طوری که حرف های می‌شود تعداد مخاطبان این کتاب در اروپا بیشتر از تعداد مسلمانان آن است.

هرچند لینگز در حوزه ادبیات، دین و هنر آثار بسیاری دارد، اما کتاب حاضر معروف‌ترین تاثییر اوست که عمدتاً با همین تاثییر نیز شناخته می‌شود. انتشار کردن این کتاب مورد اقبال اهل فکر و تأمل نیز قرار گرفت و به زبان‌های گوناگون از جمله اسپانیایی، فرانسه، ترکی، عربی و … ترجمه شده است. کتاب لینگز در ایران نیز با ترجمه سعید تهرانی‌نسب از سوی انتشارات حکمت در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته و در دهه ۹۰ از جمله آثاری است که توانست نظر جامعه کتابخوان ایران را به سمت خود جلب کند.

نویسنده در این کتاب در ۸۵ فصل به زندگی رسول خدا(ص) از زمان تولد تا وفات می‌پردازد. در خط سیری که لینگز جستوجو می‌کند، در کنار شخصیت حضرت محمد(ص)، ابعاد مختلفی از زندگی شخصی ایشان (همانند خانواده، خلق و خو، معجزات و …)، وقایع سیاسی و اجتماعی عصر بعثت و بعد از آن، جنگ‌ها و سختی‌هایی که پیامبر اکرم(ص) برای برپایی جامعه دینی به جان خریدند، مشکلاتی که ایشان با عرب جاهلی و جامعه بنا شده بر پایه آن باورها داشتند و … مورد دقت قرار گرفته است.

از جمله دلایل دقت به کتاب لینگز نثر ساده آن است که می‌تواند مخاطب با هر سلیقه و سطح دانش را همراه کند. کتاب پراکنده‌گویی ندارد و تا جای ممکن از منبع های متقن منفعت گیری شده است. هرچند برخی از منتقدان اشکالاتی بر برخی از مباحث آن همانند این که آیا جناب ابوطالب به پروردگار یکتا ایمان داشتند یا خیر، نقل کرده‌اند. برخی از پژوهشگران نواقص را ناشی از نگاه یک‌جانبه‌گرایانه نویسنده به برخی گزاره‌های تاریخی می‌دانند و بر این باورند که منشأ آن، گرایش مذهبی لینگز است.

مارتین لینگز یک مسیحی پروتستان می بود. او در سال ۱۹۰۹ در انگلستان متولد شد. در اغاز جوانی  دست از مسیحیت کشید و به جستوجو کشف حقیقت، مطالعه گسترده‌ای در ادیان داشت. طی سال‌های ۱۹۳۸ تا ۱۹۳۷ در نتیجه تعامل با مسلمانان، به اسلام علاقه‌مند شد. او را با گرایش صوفیانه می‌شناسند و در طول عمر خود به ترویج قرائتی صوفیانه از اسلام پرداخت.  مارتین لینگز سراسر عمر خود را صرف معارفه و تحقیق معارف اسلامی ( یقیناً با گرایش سنی) به غرب کرد.

در یک نگاه کلی، مارتین لینگز برجسته‌ترین سنت‌گرای انگلیسی، خاورشناس، نویسنده، ویراستار، مترجم، استاد دانشگاه، عربی‌شناس و شاعری بزرگ بوده است که آثارش تماماً بر رابطه بین خدا و آموزه‌های دینی، متون مقدس و ادبیات و هنر متمرکز است او تحصیل کرده زبان و ادبیات انگلیسی در آکسفورد می بود که سال‌های متمادی در موزه بریتانیا مسئولیت نگه داری نسخ خطی و کتاب‌های چاپی شرقی را بر مسئولیت داشت که حاصل آن کتابی چون هنر خط و تذهیب قرآنی است. از آثار وی عبارت هستند از: الیقین، تصوف چیست؟، دین در خاورمیانه، عارفی از الجزایر و کتاب «محمد بر پایه کهن‌ترین منبع های».

*** «قاف»

از دیگر آثار خواندنی در این حوزه، کتاب «قاف»، نوشته یاسین حجازی است. حجازی در این کتاب با منفعت‌گیری از سه متن کهن «تفسیر سورآبادی»، «سیرت رسول‌الله» و «شرف‌النبی» زندگانی رسول خدا(ص) را در یک خط سیر تاریخی روایت کرده است. تلاش حجازی برای نگارش این تاثییر ستودنی است؛ چرا که فراتر از کپی پیست‌هایی که در این سال‌ها در برخی از آثار آیینی و دینی دیده می‌شود، خط سیر زندگی پیامبر اکرم(ص) را از این سه منبع استخراج و با در نظر گرفتن سیر تاریخی، نخ تسبیحی بین آنها برقرار کرده است؛ به همین علت مخاطب در خوانش تاثییر با سکته و وقفه روبه رو نمی‌شود و متن را یکدست می‌انگارد. از این جهت برخی از منتقدان تاثییر او را یک «کولاژ» توصیف می‌کنند که ابعاد گوناگون را از این سه تاثییر در هم آمیخته و با نگاهی هنری به آنها جانی مجدد بخشیده است.

حجازی در این کتاب پافشاری کرده است که «قاف»، همه زندگی آخرین پیامبر خدا(ص) را در خود ندارد. «نخست به این علت که سه کتاب کهنی که مبادی این بازخوانی می بود، همه سیره پیامبر را در خود نداشت. دوم این که سیره پیامبر- شوربختانه- سیره‌ای مخدوش است. نمی‌توان هرچه را ذیل سیره آمده است- اگرچه مشهور- به حقیقت گرفت و مسلم پنداشت». سوم این که؛ ویراستار تنها در کار آوردن عناصر دراماتیک هر اتفاق بوده است، نه همه وقایع یا حتی همه یک اتفاق.

دقت نویسنده به ابعاد دراماتیک زندگی پیامبر(ص)، خوانش آن را برای مخاطب عام هم دل‌چسب کرده است. با این حال، نویسنده محتوا را قربانی نگاه هنری به وقایع نکرده است، او برای سنجش مطالب ذکر شده در سه منبع مهم، به دیگر منبع های از جمله کتاب «سیره صحیح پیامبر بزرگ اسلام »، ترجمه کتاب «الصحیح من سیره النبی الاعظم(ص)» نوشته سید جعفر مرتضی عاملی نیز مراجعه کرده است.

*** «سه کاهن»

مجید قیصری از جمله نویسندگان موفقی است که در این سال‌ها توانسته مخاطبان با گرایش‌های سیاسی و باورهای گوناگون را به خواندن آثارش جذب کند. کتاب «سه کاهن» او از جمله این آثار است که به لحاظ سوژه و نوع پرداختن نویسنده به این نوشته، توانسته به گفتن یکی از آثار موفق در حوزه ادبیات داستانی درمورد زندگی پیامبر اکرم(ص) نقل باشد.

کتاب داستان زندگی رسول خدا(ص) را از زاویه دید حلیمه، دایه ایشان و تلاش سه کاهن برای خاموش کردن نور نبوت روایت می‌کند. داستان به علت تلاش بی‌وقفه این سه کاهن که در مأموریت خود مصر می باشند و بی‌چون و چرا در پی انجام، از حس تعلیق بسیاری برخوردار است.

در بین آثار داستانی که درمورد پیامبر اکرم(ص) نوشته شده، متأسفانه قسمت قابل توجهی از آنها به بازنویسی از زندگی رسول خدا(ص) و تاریخ صدر اسلام پرداخته‌اند. از این منظر کتاب قیصری یک وجه اختلاف پررنگ دارد و آن، بازآفرینی ماجراست. او قصه‌گویی حرفه‌ای است که توانسته با دقت و تمرکز بر حاشیه زندگی، امکان خلق اثری خلاقانه و روایتی هنری و ادبی از زندگی پیامبر(ص) را با همه محدودیت‌ها و خط قرمزها فراهم کند.

*** «محمد»

انگار باید دهه ۹۰ را دهه خلق آثار خلاقانه در حوزه ادبیات نبوی تعریف کرد. کتاب «محمد»، نوشته ابراهیم حسن‌بیگی از جمله این آثار است که به قلم ابراهیم حسن‌بیگی نوشته شد و سپس توانست با ترجمه انگلیسی نظر مخاطبان اروپایی را نیز به خود جلب کند. کتاب در بحبوحه توهین به رسول خدا(ص) در اروپا به زبان‌های گوناگون برگردانده شد و توانست بخشی از وجود مبارک پیامبر مهربانی(ص) را به جامعه غیر مسلمانان معارفه کند.

در روایت این رمان که در ۱۵ قسمت تالیف شده است، شخصی یهودی که به گفتن یک دانشمند معارفه می شود، از طرف شورای عالی یهود مأمور می‌شود به سمت پیامبر اسلام(ص) رفته و با تظاهر به اسلام آوردن، یا او را کشته یا عقایدش را به چالش بکشد.

وی به سوی پیامبر اکرم (ص) رفته و شرح زندگی و فعالیت‌های او را در ۱۵ گزارش مجزابرای شورای عالی یهودیان ارسال می کند، اما بعد از ارسال گزارش پانزدهم که در ایام بیماری و رحلت پیامبر اکرم(ص) انجام می شود، به شهر خویش باز می گردد و حس می‌کند که دچار نوعی فقدان شده و روح خود را اسیر حرکت و مطلب و کردار پیامبر اکرم(ص) می‌بیند.

او در می‌یابد که اتفاقی در درونش رخ داده است؛ به اختصاصی این که فهمید می‌شود که در زمان ارسال این نامه‌ها رئیس وی بر تاثییر مطالعه این نامه ها و آشنایی با کردار و منش پیامبر(ص) به اسلام گرایش اشکار کرده است.

*** «عطر گل محمدی»

اما از تازه ترین آثاری که با محوریت زندگی پیامبر(ص) در حوزه ادبیات داستانی روانه بازار نشر شده، کتاب «عطر گل محمدی»، نوشته داوود امیریان است. امیریان که برای دوستداران کتاب زیاد تر به گفتن نویسنده فعال در حوزه دفاع مقدس و طنز شناخته شده است، در اولین توانایی خود در حوزه ادبیات دینی توانسته موفق عمل کند.

کتاب «عطر گل محمدی» هرچند روایتی داستانی است از زندگانی و حیات مبارک پیامبر اکرم(ص)، اما از زاویه‌ای دیگر روایتی است از زندگی انسان‌های بسیاری که توانستند نور و روشنایی را از دنیای تاریک اطراف خود تشخیص داده و به سمت آن حرکت کنند. امیریان برای روایت زندگانی پیامبر(ص)، به سراغ اصحاب و یاران ایشان رفته و زندگانی ایشان را از زاویه دید آنها روایت کرده است.

کتاب امیریان از چند جهت فرصتی تازه در نشر نوجوان است؛ نخست آنکه کتاب توانسته با استحکام در نثر و با دقت به منبع های متقن تاریخی و روایی، روایتی سر راست و خواندنی از زندگی رسول خدا(ص) برای مخاطب نوجوان اراعه دهد؛ آن هم در شرایطی که بازار کتاب نوجوان پر است از کتاب‌های ترجمه‌ای که گاه قرابتی با فرهنگ ایرانی اسلامی ندارند. مسئله قابل تأمل آنکه نویسنده همانند تعداد بسیاری از آثار تاریخی، از به کار بردن نثر خودساخته‌ای که برخی از نویسندگان به کار می‌برند، پرهیز کرده است.

*** «بانوی عاشق»

به ثمر رسیدن مأموریت رسول خدا(ص) بی‌وجود مبارک بانوی عشق، حضرت خدیجه(س) سخت می‌نمود. با این حال، کمتر اثری است که بخواهد به نقش این بانو در تاریخ اسلام بپردازد. عمده آثار انتشار شده، تنها روایت‌های تاریخی از زندگی حضرت را شامل می‌شود و کمتر تلاش‌ شده تا از منظری ادبی و هنری به زندگانی ایشان، نقش حضرت در استقرار حکومت دینی و گذر مسلمانان از مصائب سخت سال‌های نخست نبوت بپردازد.

کتاب «بانوی عاشق» که به قلم اعظم بروجردی نوشته شده، تلاش دارد عشق بین رسول خدا(ص) و حضرت خدیجه(س) را به عکس بکشد. رمان «بانوی عاشق» به مقطع حساسی از زندگی حضرت خدیجه(س) می‌پردازد؛ مقطعی که ایشان در اوج شکوه و جلال و ثروت بودند، بانویی با نفوذی در شهر مکه به حساب می‌آمدند و همه اشراف و بزرگان آرزوی همسری ایشان را داشتند. آنها از اقصی نقاط جزیره‌العرب به خواستگاری ایشان می‌آمدند، اما این بانوی بزرگوار چشم به راه شخصی خاص و آسمانی بودند؛ شخصی که کامل‌ترین انسان روی زمین باشد؛ همانی که تعبیر خواب شگفتش می بود.

*** «به امید دیدار»

«به امید دیدار»، نوشته مریم شریف رضویان از جمله آثاری است که به طور خلاقانه و غیر مستقیم به سیره پیامبر اکرم(ص) می‌پردازد. نویسنده در این کتاب با محور قرار دادن زندگی «اشواق» به گفتن زنی بت‌پرست که برای نگه داری جان دخترش تصمیم به مهاجرت می‌گیرد و همسایه قرار دان او با حضرت زهرا(س)، تلاش دارد به تفاوت نگاه اسلام و فرهنگ جاهلی به زنان بپردازد.

مخاطب در این کتاب ضمن آشنایی با سنت‌های جاهلی، فهمید این نوشته مهم می‌شود که ظهور اسلام چطور توانست سرنوشت هزاران زن در شبه جزیره و سپس در جهان را تحول دهد.

کتاب در زمره آثار تاریخی و مذهبی نوشته شده و بازه وقتی هجرت پیامبر اکرم(ص) تا رحلت ایشان را دربرمی‌گیرد. نویسنده در این تاثییر دو نوع روایت احساسی و تاریخی را همزمان به پیش می‌برد. زبان ساده و در عین حال دلنشین و از نظر دیگر، پیروزی شریف رضویان در شخصیت‌پردازی، جهت شده تا کتاب «به امید دیدار» به یکی از روایت‌های خواندنی درمورد حضرت زهرا(س) و رسول خدا(ص) تبدیل شود.

***«سی روز با پیامبر(ص)»

بازار نشر کودک و نوجوان پر است از آثار دینی، با این حال کم نیستند کتاب‌هایی که با نگاهی سطحی، بدون در نظر گرفتن ظرائف هنری و ادبی داستان زندگی بزرگان دینی را برای این دسته از مخاطبان روایت کند.

کتاب «سی روز با پیامبر(ص)»، نوشته حسین فتاحی از جمله کارهای موفق سال‌های تازه برای معارفه وجود مبارک رسول خدا(ص) به مخاطب کودک بوده است. این کتاب زندگی پیامبر اکرم(ص) از زمان تولد تا زمان رحلت ایشان را روایت می‌کند. کتاب دارای ۳۶۵ داستان مختصر از قسمت‌های گوناگون زندگی ایشان است که هر کدام از این داستان‌ها به بخشی از سیره ایشان اشاره دارد.

به حرف های نویسنده؛ تلاش شده تا در این کتاب همه ابعاد زندگی ایشان برای مخاطب نوجوان نشان داده شود. زندگی در کنار مردم و خانواده، امرار معاش، مبارزه، صبر و شکیبایی در زندگی و در راه خدا، کار کردن، سیره ایشان در سفر، مصاحبت با دوستان و … از جمله موضوعاتی می باشند که در این کتاب مورد دقت قرار گرفته‌اند. گستره انتخاب موضوعات و عناوین تلاش شده به صورتی باشد که در نهایت کتاب یک‌نمای خوبی از زندگی ایشان را برای مخاطب به عکس بکشد، از این جهت موضوعات شامل مباحث اجتماعی، اقتصادی، خانوادگی و … است و داستان هم زندگی فردی و هم زندگی اجتماعی ایشان را شامل می‌شود.

انتهای مطلب/